Bijbelboeken in Drentse gedachtenwereld

Ruim 35 jaar geleden voltooide Max Douwes zijn Drentse vertaling van het
Nieuwe Testament. ‘Vertaling’ vond hij zelfwat te zwaar aangezet, ‘hertaling’
was beter. Het manuscript is nooit uitgegeven, maar misschien dat daar nu
verandering in komt. De tekst is omgezet in de hedendaagse spelling van het
Drents. Het Drentse Boek wil Douwes’ Nieuwe Testament. graag uitgeven, maar dan
moet daar wel genoeg geld voor zijn. Er moeten dus fondsen worden geworven.
Schepers Erfkreeg inzage in het aangepaste manuscript en leerde: Wel van je kan
met prakkezeren zien levenspad ien tree langer maken?

Verantwoordelijk voor de aangepaste spelling zijn Jennie Lambers-Niers
uit Coevorden en Frits Rosenbaum uit Exloo. Beiden zijn emerituspredikant en
lid van de werkgroep Drentstalige KerkdienTaol. Ze kregen twee jaar geleden de
hertaling onder ogen en waren meteen verkocht: ‘Dit is slim de muite weerd om
er wat met te doen’.

Max Douwes (1923 – 1998) doorliep een carrière als radioen tv-man bij de
NCRV en als medewerker van de toenmalige RONO (Regionale Omroep Noord en Oost).
Hij verwierf grote roem door zijn RONO-radioserie Mans Tierelier. Hij maakte
een Drentse vertaling van de brief van Jacobus en kreeg prompt van Tonnie M.
van der Veen van de RONO het verzoek, het héle Nieuwe Testament om te zetten in
het Drents. Aldus geschiedde. Vijf j aar lang arbeidde Douwes tussen de
bedrijven door aan deze megaklus; al zijn vrije tijd ging er aan op. Pogingen
om het uit te geven, liepen op niets uit. In 1975 werd een uitgave
tegengehouden door de toenmalige Culturele Raad, op advies van het
Nedersaksisch Instituut. De Raad had te veel kritiek op Douwes’ werk. Die
kritiek wordt niet gedeeld door Jennie Lambers en Frits Rosenbaum. “Douwes
vertaalde het testament weliswaar niet vanuit de Griekse en Hebreeuwse
grondteksten, maar is wel zeer zorgvuldig te werk gegaan. Hij raadpleegde
diverse vertalingen; als hij zat te werken was hij omringd door bijbels. Het is
een goeie vertaling geworden. Of nee: hertaling is beter; hij had niet de
pretentie een officiële vertaling te magen. Max heeft het Nieuwe Testament
omgezet in het Drents, het in de Drentse gedachtenwereld overgebracht.”

Voor de liefhebber valt er veel te genieten. Herodes Antipas was een
viervorst, dat wil zeggen een (aan de Romeinen, in dit geval) ondergeschikte
potentaat die de scepter zwaaide over een vierde deel van een provincie. Douwes
maakte van deze viervorst een ‘drost’. En wat te denken van het stukje vlees
(of vis) bij de maaltijd. Een Drent spreekt dan van een ‘stukkien in de
linkerhaand’ (met de rechterhand hield je de vork vast). Zo duikt ook dit
‘stukkien in de linkerhaand’ op tussen de gewijde woorden van het Nieuwe
Testament. Stenen worden vlinten, veld wordt heide; deuren .zijn baanders. En
paarlen (die je niet voor de zwijnen moet gooien), zijn bloedkrallen geworden!

Douwes bediende zich van het Drents, zoals dat wordt gesproken in zijn
geboortedorp 1<1ijndijk. Niet de varianten die Frits Rosenbaum en Jennie
Lambers gebruiken. “Maar dat was geen probleem. We hebben de tekst alleen
bekeken op de spelling en daar gelden uniforme regels voor. Voorbeeld: het is
lopen en niet loop’n. Inhoudelijk hebben wij ons niet met de teksten
beziggehouden. ‘t Was machtig mooi om te doen.” Het Drentse publiek is tot
op heden niet echt verwend met Drentstalige bijbelboeken. Hans Heyting
publiceerde een vertaling van het evangelie van Marcus, Kok Kampen gaf van Max
Douwes ‘Matteüs’ uit, de werkgroep Drentstalige Kerkdiensten vertaalde uit de
grondtekst de Brief van Jacobus en werkt nu aan Lukas. Ook gaat

Ze Genesis vertalen. Overigens, de hernieuwde poging om het Nieuwe
Testament van Max Douwes uit te geven, gebeurt in overleg met diens weduwe Bep.

Was Max Douwes zelf eigenlijk een gelovig mens? “Nou, het geloof
liet hem zeker niet onberoerd; anders had hij dit werk niet kunnen doen. Toen
hij overleed, stond op de rouwbrief De Heer is mien scheper. Mooi hè.”

Bloedkrallen veur de zwienen

Uit Mattheüs 7, in de versie van Max Douwes:

Waorum ziet ij wal de splinter in het oog van je naoste en niet de balk
in je iegen oog? (…)Schijnheiligerd, trek eerst de balk toe dien eigen ogen
oet. Pas dan kunt ij zien hoe ij de splinter toe het oog van dien naoste
oettrekken kunt.

Geef het heilige niet an de honden en gooi je bloedkrallen niet veur de
zwienen, zodat zie die met heur poten vertrapt, zuk umdrèeit en je verscheurt.

Bid en ij zult kriegen; zuuk en ij zult vinden; klop an en de deur zal
veur je lôsdaon worden. (…) Waant wat veur iene maank je zal zien zeun, as
die om stoet vrag, hum een vlint geven? Of een edder, (adder, red), as hij vrag
um een stukkien in de linkerhaand?

En uit Openbaring 20:

Doe zag ik een grote, blinkend witte troon, en ook Hum, wel as daor op
zat. Wereld en hiemel gungen, benauwd veur zien schouwen, op de loop, zodat zie
niet meer te speuren waren.

Doe zag ik dennend wel as oet de tied kommen waren, groten en
kleinchies, veur de troon staon. De boeken wuurden lôsdaon, en nog een aander
boek derbij: het levensboek. En de doden wuurden oordield naor wat as an daoden
van heur in het boek optiekend was.