Dr. Kocks prijst initiatief

Echts drents
bestaat niet als cultuurtaal

‘Je moet in dialect denken, voordat je er in kunt
schrijven maaç de• meeste mensen schrijven Neder. lands als ze ‘n pen in de
hand nemen’. Dr. G.H. Kocks, in 1970 gepromoveerd op een proefschrift over ‘De
dialecten van Zuidoost-Drenthe en aangrenzende gebieden’, is vol lof voor de
‘Dichter-bij-Krant’.

‘Een prachtig initiatief’, vindt hij. ‘Er zit veel meer
talent in Drenthe dan je oppervlakkig zou bevroeden. En ik hoop dat het door
deze dicht-wedstrijd aan ,het licht komt. Vooral dat van de jonge mensen’. Eén
wens voegt de heer Kocks — die bezig is met het samenstellen van een Drents
woordenboek — daar nog aan toe: ‘Er moesten meer bijdragen in Drents dialect
afgedrukt kunnen worden’.

De vraag ligt voor de hand: ‘Wat dan Drents dialect?’.
Dr. Kocks: ‘Ik ga ervan uit dat alles wat binnen de administratieve grenzen-van
Drenthe gesproken wordt, Drents is. Zou ‘de kop’ bij Groningen gevoegd worden, dan
zou daar Gronings gesproken worden. En wat is dan wel Gronings?… Je houdt
niets over, als je voortdurend blijft scheiden. En er is toch al zoveel
verschil: Noord-drents,. Zuid oost- en Zuidwest-drents, dat van het veen, van
het zand en daarbinnen verschilt het van dorp tot dorp. Dat van het Zuidenveld,
Sleen en omgeving, is de oudste vorm, het gaat terug tot de Middeleeuwen en het
heeft een Frankische klankstructuur: een korte of een lange klinker geeft
eenzelfde woord twee bete. kenissen.

Spreektaal

Maar wat voor ‘Drents’ moet je dan schrijven? Dr. Kocks:
‘Er bestaat geen echt Drents, geen Drentse cultuurtaal. Trouwens: De
nederlandse cultuurtaal wordt óók niet gesproken. Alléén geschreven.

Dialect- is een spreektaal. Je moet het dus schrijven,
zoals je het spreekt. Een geschreven dialect berust op afspraken maar de
uitspraak is persoonlijk: iedereen vult het gelezen dialect z6 in als ‘ie het
zelf spreekt. Het maakt dus niet uit of iemand in het woordje ‘nao’ eerst de a
en dan de o schrijft of omgekeerd. Hij zou ook, zoals in het Skandinavisch, een
a kunnen gebruiken met een tekentje erop’.

Aldus de heer Kocks

Het belangrijkste is dat het dialect niet in onbruik
kaakt. Je kunt dat niet tegenhouden want de grootschaligheid dringt ook binnen
in de spreektaal. Dat betekent vervlakking: En dus is het van groot belang, dat
er een Drents woordenboek gemaakt wordt. Dr. Lesturgeon voorspelde 140 jaar
geleden nog. dat het Drents dialect ‘binneh dertig jaar’ verdwenen zou zijn.
Het blijft leven want gevoelsmatig bevat het een geweldige woordenschat. Maar
het verandert wèl’.

Een treffend voorbeeld daarvan noemt dr. Kocks het
gedichtje in de eerste Dichter-Bijkrant ‘Ruumte’ van Geert Smegen uit Orvelte.
‘Met een paar woorden geeft het een hele gedachtenwereld weer. Als de dichter
die was gaan omschrijven, dan was het werkje nooit zo bondig geweest’. Een
goede rqad voor ieder, die zich in zijn Drents wil uiten: ‘Als je de Drentse
woorden niet hebt, moet je de Nederlandse gebruiken en niet de Nederlandse
woorden gaan ‘verdrentsen’. Aldus de heer Kocks die belangstellend de tweede
Dichter. bijkrant afwacht.