Drens of ik schiet

Aoldert van Geessie — die zbk aal meer ontwikkelt tot de
Henk van der Meiden van de Drens Grôningse Pers — Aoldert van Geessie, die zo
onverwaacht veul wet van ‘t privégebeuren van de drense schrievers — hef ‘n
hiele diskussie op gang braacht over de drenten en heur taol, allerdeegs met
echte ingezonden brieven van o.a. Martin Koster, die ja ok op alle vraogen
antwoord wet…

Aoldert begunde met ’n klein stukkie met wat
lôsmaokerdies, half as vraog, half as ‘n soort beschuldiging: Hoe zat dat nou
feiteliek bij de veurvechters van de drense taol, deden die zôlf wal drens in heur eigen
hoeskaomer? Of striedt ze veur wat daor ze zòlf
niet achter staot? Lue weur den verzocht te reageren.

Twiefel

Nou moet ik eerst zeggen dat zun vraog veur mij nogal
wat twiefel op rop. Aj holt van ‘n taol,
betekent dat dan ok daj die taol altied,
overal gebruukt? De vraogstelling deugt niet. ‘t Latien wasjaoren en jaoren de
wetenschappelieke taol van heul Europa, ‘n prima kommunikaotiemiddel — en toch
‘n dode taol. Fraans hef jaoren en jaoren die zòlfde funktie had en wat mij
betreft blif dat nog even zo, omdat ik die taol zo gloepens mooi vin.

Engels kreg — zeker via ‘t pattie van de informatikao —
die funktie van wereldtaol meer en meer, ok al deur de popmeziek, waor de jeugd
ja hielema01 deur verengelst! Maor betekent dat ok dat je altied, overal,
latien, Engels, Frans of Drens doon moet?

Umgaon

Hoe moej nou met ‘t drens um gaon? As ik Aoldert van
Geessie geleuven moet, mot alles in ‘t drens. As ik hum good verstao — maor ‘t
kan wezen dat mien antenne niet zuver drens
genog is — wil e ‘n soortement garantieverklaoring dat drensschrievenden
niks aans doet as drens. In hoes met heur man/vrouw en kinner, in ‘t wark, in
‘t schrieven, overal.

Geleuvegen bint nogal ies lastege mèensken, geleuvegen
dan verstaon in de roemste zin van ‘t woord. Mèensken die rotsvast overtuugd
bint van heur godsdienstig, politiek of taolkundeg geliek!

Elk mot net zo doon en denken as zij! Wat de
drensgeleuvegen betreft: Eén is veur zukkende pas drenseigen as e niks aans as
drens dôt.

Nou, ik wil Aoldert van Geessie graog antwoorden op zien
scheve vraogstelling: Zunnende bin ik niet. Taol is veur mij veul meer as allèn
het drens. Taol is er veur mij in allerlei vorms en meugeliekheden. En ik denk
er gewoon niet over um mij op één vôrm vaast te zetten!

Dat het vanzòlf ok te maoken met je eigen levensgeschiedenis. Zunner te
privé-achtig te schrieven, kan ik daorover zeggen dat doe ik groot weur, in de
jaoren in en vlak nao de oorlog — doe was ‘t inderdaod de gewoonte hollaands te
praoten in oes gezin, zoas in heul veul gezinnen oet die tied. Deels kwam dat
vanwege de gedachte dat ‘t beter was
veur de school, deels omdat mien ollers
oet twee nogal verschil lende dialektgebieden aofkomsteg waren en ‘t hollaands
vanzòlf de voertaol weur. In ‘t dorp leerde ik drens.

Drens bleef veur mij de taol van de gebôrgenheid, ‘n taol
met ‘n hiel eigen kleur, met waarmte en tussentinten van sang en gries.

As ik stçied veur die taol, doe ik het vanoet de
gebôrgenheid van die waarmte, doe ik het omdat het mij de meugeliekheid gefveul
te zeggen deur de helft te verzwiegen.

As ik ‘t drens erkend wil hebben, geet het um de
erkenning van ‘n deel van mien eigen leven.

Doe ik as student begunde te schrieven veur de Rono, de
verhaolen schreef van Um ‘t Hemelriek, de eerste drense preek heul — maor in
17de eeuw was ‘t hiel gewoon zee Lammert
Huizing, dat zoas zo vaok was de eerste de eerste niet — Oeze Volk opzetde,
saomen met Gerrit Kuipers en Hans Heyting — doe deed ik dat oet liefde veur die
taol die veur mij de geur hef van de zummeraovends op het dôrp.

En ik begriep eerliek gezegd niet, as ik dat rijgie
opneum, dat d’r aait weer twiefel op komp an de motieven achter die daoden. Die
twiefel kan volgens mij allèn maor kommen, omdat ik mij niet allèn met drens
bezig hol!

Groter

Doe ik wat oller weur, naor de HBS mus, ontdekte ik dat
de wereld groter was as oes dôrp. Op school in Assen, leerde ik niet allèn drens
van Jan Naarding, maor ok hollaands van dr. Jansonius, erkend van
Deyssel-kenner, ‘n man van geleerdheid, die oes wegwies meuk in de grote hollaandse poëzie. Van Kloos
en Nijhoff tot an Vasalis en Achterberg. Ik bin hum nog aait dankbaor! Hoe zul
ik dat ooit weer kwiet kunnen worden? En mot dat? Hier kom wij tot de kern van
de zaok: Ik bin bang dat Aoldert van Geessie ‘n kultuur-opvatting hef die
mienende niet is. Waor allèn deugt wat eigen is en drens, en niet deugt wat
aans is en vrumd, hollaands Um ‘t dan nog slimmer te maoken: Ik begunde te
lezen. Ik las geern duuts, maor ok engels — en ik begunde, weer laoter, fraans
te lezen en te spreken. Frankriek weur ‘n soort tweede vaoderlaand. En — de
verwarring nimp nog aal toe: As ik mettertied de meugeliekheid krieg, gao ik
nog russisch leren ok. Ik lees al jaoren Tolstoj en Tsjechov en veural de grote
dichters, Mandelstamm, Tsetajeva, Akhmatove in vertaoling en zul zo geern thoes
willen raoken in de binnenkaant van die
fantastische taol.

Ik schrief dit niet allemaol op um op te scheppen. Anem
timmer, kuzelt, speult met wis kunde, waor ik niks van begriep — ik lees ‘n
klein betie en veul mij deur dat lezen verbunden met mèensken die in anere
taolen schrieft. Taol is veur mij ‘n verbindingsmiddel en gien aofschrikkingswaopen.
As ik Aoldert van Geessie heur, heur ik zuks as: Doe drens of ik schiet! Dat is
mien benaodering niet. Ik hol van alle taol die zuver hanteerd wordt um
gedaachte en geveul in oet te drukken. As dat in ‘t drens gebeurt, prachteg!
AsMiny Jeurink — die zo mooi schrif dat ze wel ‘n half-zussie of ‘n verre nicht
van Aoldert wezen kun — suggereert dat ‘t mij haost te slim wordt, aal die nije
drense schrievers, dan moet ik wal lachen. Want zuks zeggen zie ik de humor wel
van! Maor waor bint aal die nije drense schrievers? De generaotie die nou op
batterij komp, is wied over de dartig met Janny Boerema (gefeliciteerd met je
pries!) as koploper.

O, har ik die naom nou maor niet neumd, want Jannie is net zo thoes in
drens as in ‘t engels as in ‘t hollaands en zul dat wel deugen volgens
Aoldert…? Ik bin bliede met elk nij talent, hollands of drens dat schrif over
de dingen waor het um geet: Want lao we niet vergeten het geet mèt um de inhold
van oes geschrief. Taol is mooi en heurt bij de oetdrukkingsvbrm, maor ‘t is
mij haost um ‘t even in welke taol of schrif as men de meugeliemeden van die
taol maor 100 % gebruukt! Dat, ik laot Aolder van Geessie nog maor wat
ankrummeln met zien vraogstelling en gao rusteg deur met wat ik doe: ‘t
oprichten van ‘n Drenthe Academie, drens schrieven en nederlaands, engels lezen
en fraans. Open staon. Niet zo provinsiaols bestaon, maor ‘n betie deur kriegen
dat de wereld groter is as dat kleine drense wereldtie van oes dat mij bij
tieden zo astmatisch andôt dat ik bliede bin eem weg te kunnen…

En dat mien jongs gien hoge pet op hebt van ‘t drens,
waorvan zul dat nou kommen Aoldert van Geessie?