Drents bekeken

Door Bart Veenstra

Dialect-streektaol

Al naor gelang het Drèentse volk heur moerstaol minder
geeit bruken, wordt het in schrift meer anrikkemedeerd. De Stichting Het
Drentse Boek is der veur in en gef de schrievers de kaans met heur wark op de
mark te kommen. De iegen taol die d6t het bij de lezers. Maor daormet bej der
nog niet. Want je moot wel weeiten wét aj in de kuup hebt. We doet er z61f ok
an met en as ik er dan over heb wat er in de kuup mot zitten, wil ik daor met
zeggen in het wark mot de lezer zukzolf weer kunnen vinden. Je kunt menen daj
het volk moot opvoeden in je geschriften, ze hebt er gien bosschup an. Van Oeze
Volk staow al 25 jaor op de beurzen um het dialect oet te draogen en dan bij Oeze
Volk, ok een koppel Drèentse bundels in poëzie en proza. Maor as het dan allèn
de streektaol brengt, maor niet de Drèentse geest, sleep je ze van de ene beurs
hen de aander. Maor verkopen is der niet bij. In Zuudwolde bij ‘t Drèentse
Boek, kunt ze je der ok alles van vertellen. We bint op’t ogenblik gangs op een
beurs bij de Rolder mark. Vijf daog, waorbij wij oons inzet veur het anhaolen
van neie lezers veur Oeze Volk met de verkoop van bundels er bij. Dat doew ok
veur de Stichting Zuudwolde. Honderden gaot er an je veurbij, een enkeling zet
er de rem op. Nao mien dunken is ‘t aal meer en meer een geldkwestie, dat het
krapper wordt met het Drèents verkopen an de lezers. Want ‘t gebeurt nogal is
dat vrouwen zo’n bundel kunt strelen umdan te zeggen: „lk moot er eerst nog
maor een naachtie over slaopen.” Ze wilt het geern methebben, maor duurt
er niet opan. Dan is er ok nog dat de vrouw er in umsnuien wil maor de kerel
die met heur de beurs oflop, begunt op’n draf, zogauw as e oons in de gaoten
krig. Hie wet er van dat de vrouw zeker maank de bundels geeit en dat mag niet.
Dan rop ze nog: „Wacht even, maor hie is weg en dan mot ze van nood wel met.

Ja, aj daor zoveul uren op de stool zit en je zeeit de
processie langsgaon, nim je wat met van de gewoonten en de ongewoonten van ‘t
volk. Wat mij diz reis opvallen is, ze witt de hurnor. Gedichten met een
bosschup kriegt gien hoge kiekcievers. En dan wordt nog zegd: „’n Hoop rnooie
dingen van eer, daor heur je niet van en daor lees je niet van.” En dat de
streektaol te mooi braacht wordt. lk bin daor is veur zitten gaon en heb in
gedachten de Drèentse gemeeinschap van veur de oorlog is ‘belusterd’. En dan
kuw zeggen daw wel 168 bint van’n hoop dingen. De trant van praoten, of
conserveren um’t even dulljk te maoken. Van man tot man, zo gezegd. In de
jaoren dartig reisde ik daogelieks de boer of met een gereedschapskist. En dat
as timmerman. Wat ik tegenkwam, dat was Drèents tot en met. En de sprekers met
heur ongewoon gebruuk van de Drèentse taol. De taol zo daoglieks weg. Der zee
mij een teneelcriticus: „Je valt in herhaling”. Dat was bij ‘t oflevern
van een stuk over het Drenthe van eer. As e der inleefd har, in die jaoren, har
e weeiten dat het de Drenten van toen waren die er in an’t woord bint. Drenten
komp geern weerum op’t geen ze al zegd hebt en dan heb ik het over degeen die
veur d’oorlog de beeinen al knap under ‘t gat hadden. Umdat ze de woorden vaok
niet vinden kunden. Dat was dan overlappen in een aandere vorm.

Zo hadden wij under de klanten een mevrouw die de deur
niet oetkwam. Een aparte vrouw met aparte herinneringen. Al zwanger wedend, was
ze met heur vrij. er hen ‘t gemeeinthoes gaon um te trouwen. lk heb al is
eerder van heur verteld. In d’ weerumreis, het gung met de koets, is d’kerel
bij zien volk veur de deur oetstapt en ze hebt ‘n kander niet weer tr6ffen.
Dizze vrouw har der wat van overholden, want ze kwam amper veur ‘t locht en dan
niet meer as van de keuken hen ‘t stookhok. Maor ze wol alles weeiten. As ik
dan bij heur over de vloor kwam, ze leefde met twee vrijgezelle breurs, mus ik
alle registers lôstrekken um heur het leste neis met te geven. En dan even weer
hen de herhaolings, nao elke verhaoltie zee ze dan: „Is’t toch zo, Bertus? Jao
‘t is ok zo.” Vraog en antwoord kwa• men vot anmekaor. En kun je wel tien
maol in de meun kommen, as ik met Geessie an de praot was.

Trouwens, ze waren der in massa die zo met heur dia• lect
umsprungen. We hadden een boer kortbij wonen die veur gewoonte har um te
stellen: „lk zeg je dat het mis geeit met ‘t weer en dat zeg ik.” En dat
gung dan in een toomstrieken deur. En dan haj Keren Henduk, een oald boertie,
ik schrief boertie, want ‘t was maor zo’n hummel. Die nao elk neigie da’k hum
vertelde zee: „Jong, wat zeg ei, is’t warachtig?” En je keek er niet aans
meer van toe. Het was in wezen praot diej overaal tegenkwamen. En met de
d6rpstiepen is ok de zoas ik anhaol, de
vergetelheid ingaon. En misschien was’t niet eens zo gek um zukswat ok op
pepier vast te zetten. Dan zult er nog mooie dingen hen boven kommen. Umdat
Drèentse spreuken ok wel andacht kriegt. en dan de humor waor ze um vraogt. lk
moot zeggen, de leste jaoren is der wat dat anbelangt niks in de handel kommen.
Waor’t hum schort, daor moew nog is naor zeuiken. Het zal weden dat elk zuk wil ten lezen as een schriever of schriefster die
het hogerop zôch. En dan blif het kolderieke in de ‘kist’ zitten. En dat is van
de ene kaant gien kop of. Het steet er en in de streektaol en dat hef zien
weerde wel. Maor aj ok nog wieder wilt en je wark flink verkopen, dan moej in
Drenthe wel een aander pad nimmen. Drenten bint komedianten, zowel in het
feestelijke as in het daogelieks leven. En dàn allèn krieg wij ze erbij, bij’t
dialect, as ze ok nog’n maol lachten kunt. Dat moew wel in gedachten holden. En
dan huuw alles niet weer overend helpen wat deur de jaoren hen de mist ingaon
is, maor een gabsie kleur en wat meer smaok an de streektaol, daor kuw een hoop
wil van hebben. En as ik dat now an Geesie vertellen kun dan zul ze zeggen:
„Is’t toch zo Bertus, ja ‘t is ok zo.”