Een rood vlaggie op 't fietspad A.E. 07-11-'84
Een rood vlaggie op ‘t fietspad A.E. 07-11-’84
Een rood vlaggie op ’t fietspad
Kunstenaors en de saomenleving. ‘t Is en blif’n vrumd geval. Nim nou de schilders, de drense schilders, zogezegd. Jaoren lang heur je niks van ze as allén dat ze hèr en dèr toonstelling holt, wark laot zeen, andacht kriegt zuver en allèn um heur wark.
Schilders? Figuren apaart. Net as schrievers bint ‘t van die enkelingen. Net as ‘n schrievert mot ‘n schilder ‘t ok zÒlf oetmaoken. Gienien helptje aj veur ‘t witte, lege dook staot. Tenielspeulers hebt nog ‘n soufleur, muzikanten ‘n dirigent, zangers ‘n repetitor. Schilders moet ‘t zélf doon. Ongeregeld volk is ‘t. En zo ziet ze d’r vaok ok oet. Eén van oze bekende schilders vertelde mij van zien vakaansie in Frankriek waor e schilderde en kampeerde. ‘n Paor maol weur e deur de pelitie oppaakt veur ‘n oetgebreid verheur. Allèn al deur zien kleer en deur zien baordtie was e verdaacht! Jaorenlang heur je niks van ze — zie doet gewoon wat schilders doon moet: schildem, toonstellen en klaor — En dan opeenmaol komt ze twee maol in één maond op batterij. Eerst de aktie Bekiek het mao.
Daor is al veul over schreven: Hoe al die ateliers opengungen umdat de pervinsie heur deur veurbij gung. ‘n Hiele toeristische roete ontstun, ‘n altematieve Hondsrug en Middenveld-route. Aj metan deden, kwam je op de ateliers overal bekenden tegen. Mèensken oet ‘t kuustgeweul van Drenthe, van de Culturele Raod, van ‘t Museum in ‘t Ovène, al die mèensken zag ik — maor ok ‘n heule stroom „gewone” kunstkiekers.
En overal ontstun gesprek! De deuren gungen Ibs van ateliers waor je je niet in waogen zul, umdaj zun schulder niet steuren wol in zien koncentraotie. Nou mug ‘t. Nou kun ‘t. En niet allèn met de schilder weur praOt. Ok onderling tussen wildvrumden ontstunden draoden van verbinding.
Zuks wil kuunst toch? Mèensken in verbaand brengen met de wereld um heur hèn?
Reality revisited neumde ‘n schildersgroep waor Jan van Loon oet Zwiggelt bij heurt, die ok met dizze actie metan dee, heur wark: De warkeliekheid herzien.
Dat sprek mij an. Die herziening is neudeg. Die korrektie mot anbraacht worden. Dizze wereld is de echte niet. De waore duukt op in de kuunst. De achtergrond wordt dudelk. Het zòlfde landschap waor je deurriedt zie je nadat je keken hebt naor ‘n schilderij net eem aans.
Die kleine verschoeving mak de verwondering gaangs die alIe kuunst te weeg brengt.
Die verwondering kan oet verbaozing vot kommen: kiek ies wat mooi — maor ok wal oet kwaodheid: Kiek ies wat of mèensken met mèensken doot, met de wereld, met alles.
Heilig
Aj hellig bint, roppig in de hoed, kan dat ‘n verkeerde kraacht worden in je bestaon. Je kunt dir niks met aj die kwaodheid niet kwiet kunt. Dan schup ie tegen ‘n stool of nog slimmer tegen de eerste de beste die je veur de voten komp. ‘n Helligheid die tot ‘n kreatieve kraacht weur is die van Evert Musch oet Anloo en zien trawanten. IJ weet waor as ‘t over geet? Bij Anloo ligt het Kniphorstbos. ‘n Vergeten stuk onlaand, strubben, zaandverstoeving met
vliegdennen, grafheuvels, aole wegen. Dat stuk bos met boerenlaand d’r bij — zun 250 bunder — moet oefenterrein worden veur tanks. Die tanks laot van zòlf gien spat over van ‘t heule gebied.
Evert Musch
Dat weur Evert Musch, de bedachtzame tekenaor van zo veul landschuppen, te greis, te slim. Hij — mèt anem — begunde ‘n aktie. Op ‘n regenachtige zaoterdag doe de hemel de aktie understreepte met haogel en dònderbuien — zat ‘n hiel toggel schilders, fotograofen, archeologen in ‘t bos en tekende, schilderde, braachde in kaort wat daor an onvergeliekeleks is. Zie deden dat um ‘t zo vast te leggen dat ze in Den Haag zien zult. Dit kan niet. Dit mag niet verdwienen!
Reality revisited: Wij vraogt herziening, meneer de president, van ‘t vonnis over ‘t Kniphorstbos.
Kuunstenaors vaalt oet heur rol, komt oet ‘t stille atelier, zegt eerst tegen de pervinsie: Dit kan niet (de petretten-aktie) en nou tegen ‘t Riek: Dit mag niet!
Dit brengk mij bij de vraog die ik stelde: Hoe zit dat nou met die kuunst en de kuunstenaor? Zit hij in zien atelier, aachter zien bureau of hef hij ok ‘n maatschappelieke funktie, zòlfs ‘n politieke?
Doe Musch en co met heur aktie kwammen, gungen d’r stemmen op van lue die veul wieder gaon wilt met heur protest tegen alle oefengebieden, tegen ‘t heule militaire systeem, die zeden: Mooi, zun aktie maor wel kinderlek. Aj zegt: hier niet betekent dat vot: daor wel. As ‘t Kniphorstbos spaord wordt, geet ‘n aner zien bos d’r an! Dat is waor! Ik zul zòlf ok veul wieder willen gaon as de opzet van dizze aktie toelat. Veul wieder in de stried tegen ‘t nutteloze militaire geweld. Maor toch is dit ‘n eerste stap. Wel zo dicht bij hoes zot wat of d’r gebeurt, die gaot de ogen Ibs veur wat op aner steden plaots hef. As kunstenaors laot zeen hoe of ‘t is — hoe mooi ‘t Kniphorstbos is, hej kaans dat kaomerleden overstag gaot. Kaomerleden die in de Kemmissie veur Defensie nog an ‘t oetzuken bint hoe of dat mot met die oefengebieden.
As één zo schildert/tekent/ schrif dat de stilte van ‘s harfstdag daor in de strubben zichtbaor wordt, dan hej kaans dat die stilte vaalt in alle gepraot van de kaomer — dat d’r verlegenheid ontsteet over zuk onwies gedoe.
Aofziedig
‘n Kuunstenaor kan niet aofziedig leven, aofziedig van de wereld. Hij tekent die wereld. Gef weer. Beschrif. Herstelt. Zien visie veranert die warkeliekheid deur de waornimming die hij d’r an toovoogt as ‘n stukkie oetleg van wat is. Het ongeluk is dat wij ‘t geveul verleuren hebt um naor die kuunstenaor te lustern as naor de stem van oes geweten.
Wij koopt zien wark, de overheid dòt dat met ‘n hiele bult subsidie. Wij hangt het op en gaot over tot de orde van de dag.
Een minister mus verplicht el-
ke môrgen tien minuten zitten staoren naor ‘n landschap van Alfred Hafkenscheid — zun verwoest en leeg laand — en hij zul zòk nog wel dree keer bedenken veurdat hij toostemming gaf veur weer zun verrineweerderij.
Wat mij plag is niet de overmoed van de kuunstenaor — die is as e kik, bescheiden, haost dienstbaor. Wat mij ‘t meeste plag is de overmoed van regeerders die maor anpakt asof ‘t niks is.
Ik wil haost weerum naor ‘n aner natuur-besef. Niet dat vrijpostige van ‘t vlotte westen: alles is d’r veur de mèensk, krieg maor an, d’r is genog — maor ‘n respekt veur de dinger die d’r mèensken — Ie/ mèenskenlevens overdoet um te gruien.
Kiek ies naor één zun aole vliegden, naor ‘n ekkelboom van oeze brink en denk is dat die d’r al stun doe wij nog geboren mussen worden. Zal die boom d’r ok nog staon
as wij aold en gries ‘n dag gaot kuiern of fietsen deur ‘t Kniphorstbos — en laangs al die anere stille plekkies van oes laand? Ofhangt d’r dan ‘n klein rood vlaggie over ‘t fietspad as waorschouwing: niet betreden, oefening gaangs?
De oetslag van de muurschriften! Twee weurden anoniem instuurd zoas haost ok heurt bij dit soort wark. Eén daorvan wun de pries, de bundel Mandelig. ‘t Muurschrift dat wun gung zo: Roet literair? Kool!
Wil de inzender zuk bekend maoken bij mij? Tweede pries — inzunden deur ‘n twent in oes midden: Gerrit Hammink — Houtweg 270 Emmen. Zien ‘tekst ludde: Aj doet waj kunt, doej net iets te min! Hij kreeg al ‘n dichtbundel toezunden! As eervolle vermedling ‘n mooi verpakte inzending waorin de woroden — waorum dat gekrib — waorum gien begrip. Bedaankt daj metandeden!
G.N.