Een schoolmeester voor Drenthe

ACHTERGROND BESTE
DRENTSE JOURNALIST

Bij uitgever Van Gorcum verschijnt een boek dat ‘de beste
Drentse journalist ooit’ in de schijnwerper zet: Harm Boom, lid van het trio
Drentse cultuurhelden De Drie Podagristen.

Een schoolmeester
voor Drenthe

Bernd Otter

Meewarig schudt Emmenaar Cees van Dijk (89) het hoofd. Dé
Drentse klassieker uit de 19de eeuw is toch ‘Drenthe in vlugtige en losse
omtrekken geschetst’ door De Drie Podagristen.’ Hoe kan het dan dat het tot
2014 moet duren voordat iemand zich verdiept in Harm Boom, de belangrijkste van
dit schrijverstrio?

Als ex-directeur van de Haarlemse bibliotheek heeft Van
Dijk wat met oude boeken en het drukken daarvan. In zijn eerdere woonplaats
Oosterhesselen had hij zich al verdiept in de dorpsdominee Lesturgeon, ook een
van De Drie Podragisten (letterlijk: lijders aan voetjicht). Die biografie
schreeuwde voor Van Dijk om een vervolg: een boek over Boom. Het is klaar en de
liefhebbers van Drenthe kunnen er blij mee zijn.

Voor Van Dijk is Harm Boom de beste journalist die
Drenthe ooit heeft voortgebracht. Vanwege diens sublieme verslagen van wat er
in de wereld aan de hand was in die jaren, maar ook vanwege zijn bijzondere
manier van formuleren. „Ik heb enorm met die man gelachen”, zegt Van Dijk
nu. Hij heeft zo’n beetje de hele Provinciale Drentsche en Asser Courant van
vóór 1900 gelezen, waar Harm Boom van 1859 tot 1884 de belangrijkste redacteur
was. „Hoe die man schreef… en hij deed niet anders. Prachtige beeldspraak,
humor, een woordvinder. Ergens schrijft hij: ‘Je kunt beter een uur op een
paard zitten dan een dag op een ezel’. Ik dacht dat het een bestaand
spreekwoord was, maar dat bedacht hij. Of: ‘Hij lachte als een konijn tegen de

klaver’. Ik zit dan echt te genieten.”

Voordat Boom redacteur werd van de toen veruit
belangrijkste krant van Drenthe, heeft hij het geschopt tot hoofdredacteur van
de in die jaren toonaangevende Amsterdamse Courant. „We weten niet hoe hij dat
voor elkaar heeft gekregen. Misschien omdat hij een echte zoetprater was.’ ‘ De
19de-eeuwse journalist kenschetst zichzelf als ‘Drentse onderwijzer’, maar Van
Dijk noemt hem liever een onderwijzer voor heel Drenthe.

In het tweehonderd pagina’s tellende boek over Boom moet
Van Dijk nogal eens ‘weten we niet’ schrijven. Boeken, tijdschriften, kranten
vol heeft Boom geschreven, maar over de man zelf is weinig bekend. „Geen
geboorteakte, geen foto, geen in memoriam, zelfs geen overlijdensbericht”,
verontschuldigt Van Dijk zich. Een liberaal was het, die ergens van zichzelf
schreef dat hij grote invloed uitoefentop de denkwijze van de Drentse
bevolking. Van Dijk: „Dat klinkt erg pocherig, maar het wis gewoon zo.”
Dat Lucas Oldenhuis Gratama lid kon worden van de Tweede Kamer is volgens Van
Dijk louter aan Boom te danken. In een boek staat uitgebreid hoe dat is

gegaan. Daarbij schuwde Boom niet om onder schuilnaam
ingezonden brieven in zijn eigen krant te plaatsen en dan onder een andere naam
daarop te reageren. Om het gebrek aan persoonlijke informatie te compenseren,
bestaat de helft van het boek uit teksten van Boom zelf. Daaronder ook het
nooit uitgegeven laatste deel van de voettocht van De Drie Podagristen door
Drenthe, waarin Boom Assen de maat neemt.

Boom blijkt ook als streektaalschrijver en schrijver van
streekromans een voortrekkersrol te hebben vervuld. Maar altijd omdat het geld
opbracht. „Want hij had altijd geld tekort. Waar hij het liet weet niemand,
maar zijn vrouw heeft zelfs zijn erfenis geweigerd vanwege zijn schulden.

Karakter van de
Drentse boer.

Zijn beschrijving van het karakter van de Drentse boer
geeft een inkijkje in de schrijftrant van Harm Boom:

,,De Drentse landman is gewoonlijk ernstig gestemd. De
natuur die hem omgeeft, de eindeloze vlakte over welke zijn oog dag en nacht
gaat, de weinige afwisseling welke het dagelijks leven hem aanbiedt, de moeite
die ‘t hem kost om te grond af te dwingen wat hij van hem begeert, dat alles
maakt hem tot een denker en geeft een ernstige plooi aan zijn karakter. Meester
van zijn grond en dus in een onafhankelijke positie tegenover anderen
geplaatst, behoeft hij uit speculatie of uit vrees voor meerderen de rug niet
te krommen of hun gunst niet te winnen door grote beleefdheid.”