Een stille Meie een bliede zun D.v.h.N. 06-05-2006
Een stille Meie een bliede zun D.v.h.N. 06-05-2006
Een stille Meie.. een bliede zun
Door Jan Wierenga
Gisteren Bevrijdingsdag; eergisteren Dodenherdenking. Het jaarlijks gedenken is alweer voorbij. Schepers Erf komt met een kleine toegift door zichzelf de vraag te stellen: wat vinden we in de Drentse poëzie eigen lijk terug van de oorlog? Het antwoord luidt: wel iets, maar niet allemachtig veel.
In de vijf oorlogsjaren zelf was schraalhans keukenmeester in de Drentse literatuur. Taalonderzoeker dr. Henk Nijkeuter noemt als oorzaken de schaarste aan papier, maar vooral het gegeven dat gerenommeerde schrijvers als Johan Hidding en Anne de Vries de pen neerleg-
den. De lege plaatsen werden ingenomen door schrijvers van het tweede garnituur. Ook oor logsliteratuur met een pro-Duitse strekking
werd nauwelijks geproduceerd – en daar zat vermoedelijk ook niemand op te wachten. Ook na 1945 werd in dichtvorm weinig teruggeblikt op de oorlog. Nijkeuter: “Onder Drentse dichters bestond veel meer de behoefte, om vooruit te kijken, naar de toekomst. Daarom komt de oorlog er bekaaid af. Bijzonder jammer.”
Toch zijn er prachtige voorbeelden van Drentse oorlogspoëzie. Zo dichtte Ben van Eysselsteijn in de oorlog zijn ontroerende Ballade van MacBaine. Hierin bracht hij hulde aan de zeven bemanningsleden van een Britse bommen werper die in 1943 crashte op de es van Gieten. (Een najaarsochtend zijn zij zingend opgestegen / en ovennoedig naar de einders scheep gegaan). Al gauw werd dit gedicht van hand tot hand doorgegeven. Een regel uit de Ballade staat op het gedenkteken voor de vliegers: O, als die morgen daagt, dat ik hen nooit vergeet. In de bundel Schoolschrift staat het gedicht Westerbôrk van Gerard Nijenhuis. Ook Johan Hidding dichtte over de oorlog. Een speciale plaats in dit summiere overzichtje dient gereserveerd te worden voor Jan Poortman uit Meppel. Zijn verzetspoëzie werd in 1977 gebundeld door Krips Repro in Meppel. Het gedicht Hiervôlt een soldaot geldt als het alleerste oorlogsgedicht van Drentse makelij. De soldaot was sergeant Andries Willem Swart uit Enschede, die in zijn eentje vanuit een kazemat de Hoogeveensche Vaart bij Meppel verdedigde en hierbij om het leven kwam. Onderwijzer Poortman vertelde hoe hij dat gedicht, gegrepen door een opmerking van een leerling, neerpende met rode correctie-inkt. Hier volgt het:
Hier vôlt een soldaot
Een stille Meie… een bliede zun’
‘t Leek net ofhet niet mooier kun…
Mar um oes hen was d ‘oorlogsbraand
Die greep in ‘t leste ook oes laand
In ‘t weilaand op vergèten post
Doar wôrren ze niet of-elôst…
De brogge sprunk: “Tuttet leste staon!”
De tied vergunk: Zo hebt z’edoan!
“In vri’’jheid lèven hier… ofdood”
Zo wast bevel. “‘t Laand is in nood!”
“Zi’j koomt. . . ”
“Wi’j blieft!”
“Mar Willie vurt goan mit menaar,
Dan speulik ‘et allènt nog kloar. . . ”
Zo lang ak lève is hier mien stèè
En azzik blieve, ..bid God um vrèè. . .
Hi’j dee in alles trouw zien plicht,
En vaste hefhum dit verlicht
Toe God hum vreug…
Zien ure sleug…
Ze kwamen achter weg.. deur ‘t Laand
En gungen veur hum niet an kaant.
Heur kogels zweepten ‘t Olde Huus
En scheuten panne’ en Stien tut gruus…
“Geeft hier toch hen de mitraljeur!
“En hoe z’ook koomt. . . ik schiete deur!
“Mar azzik niet meer kan… De Bruin,
“Dan schietie deur… ook onder ‘t puin… !
Gauw wussen d’aandern an de Voart
Doar bi’j ‘t gewèèr stiet: “Een soldoat”.
Want keffend beet zien mitraljeur:
En dofklunk doar ‘t kenon weer deur..
“Vri’j hier… ofdood!”
“Mien stèè is hier! ‘t Laand is in nood! ”
Een kogel raakt…
De stelling kraakt
En stille blifzien mitraljeur…
Mit zien geweer… schôt hi’j nog deur…
En dichte bi’j… hier in de stad
Verslagen ‘t vollek’ er dale zat
En smekend bad ‘t keer op keer:
“Spaart hum toch ‘t lèèmt, Lieveneer. ”
“‘t Isjammer”, zèè de Heufdman doar,
“Mit die soldoat koow zo niet kloar. ”
En weer klunk ‘t tikken van het lood..
Zi’j raakten hum… det was zien dood.
In ‘t wielaand. . . op vergeten post…
Doar hefde Dood hem Ofelôst.
Zi’j hebt hum stille vurt-edragen
En zachies hebt z’um dalelegd.
Now lig hi’j in de eigen eerde
‘t Leste nog, wat hi’j begèèrde
Veur det hi’j stôrfveur ‘t Vri’je Laand
Veur det hi’j bleefin ‘t weidelaand…
Weer soest de wiend doar deur de ieken
En bouwt de akster d’r zien nust,
Ni’j lèèmt strakkies. . . bi’j zien rôst
Mar oes en iederien’ een tieken
Det now de tied wel wieder drif,
Mar det zien kreet veur “Vrijheid” blif.