'Eerste Drentse roman komt uit Leeuwarden '28-04-1994
‘Eerste Drentse roman komt uit Leeuwarden ’28-04-1994
Eerste Drentse roman komt uit Leeuwarden
LEEUWARDEN – ‘Matglaozen dreum’ is de eerste roman in het Drents. Schrijver Gerard Stout, die in Leeuwarden woont, schroomt er niet voor zijn boek zo te noemen. Zelfs al bestaan er meer boeken in het Drents, maar dat zijn allemaal streekromans. Met dit werk gaat het dialect voorzichtig het literaire pad op. Morgen wordt het eerste exemplaar – er zijn er 750 – uitgereikt aan de voorzitter van de Drentse Schrieverskring, Lucas Koops. De leescommissie van stichting Het Drentse Boek, de uitgever, was enthousiast.
Vorig jaar verscheen een overzicht van de Drentse literatuur: een degelijk boekwerk, waarin Stout samen met Jan Veenstra en Klaas Kleine gegroepeerd is onder de titel ‘Deepgang in verhaolen’. Het literatuuroverzicht kreeg een gemengde ontvangst. Veel schrijvers keken eerst of ze er wel instonden en met hoeveel bladzijden. Wie zich tekort gedaan voelde, zei dan dat het omslag niet mooi was, aldus Stout.
De Drentse literatuur zit volgens hem tussen die van Friesland, die hij als een voorbeeld beschouwt, en die in Groningen, waar bijna niks mogelijk is. Niet dat in Drenthe zoveel kan. „Ik weet niet hoe het is bij de Friese schrijvers, maar het kringetje van Drentse schrijvers is klein en er zijn veel lange tenen.’ ‘ Vorig jaar vulde hij het literaire tijdschrift Roet (oplage 500, Stout is redactielid) met een erotisch verhaal. Alle 24 hoofdpersonen hadden de voornaam van een Drents schrijver en- in de tekst zaten boektitels en persoonlijke eigenaardigheden verwerkt.
Dat heeft Roet geweten. Het leverde veel publiciteit op. Vooral na het verzoek aan defensieminister Relus ter Beek om een aantal nummers naar de Nederlandse militairen in Joegoslavië te sturen. De Playboy en het MaGayzine waren al voorgegaan. Er kwam een korte afwijzing van het ministerie. De reacties van Drentse schrijvers waren feller. Twaalf abonnees zegden op. Tien zijn inmiddels alweer terug. Een GPV-statenlid schreef dat het tijd wordt de subsidie aan het blad te heroverwegen. Stout glundert. „Als een literair tijdschrift geen beroering wekt is het op het verkeerde pad.’ ‘
Er is nog een blad in het Drents, het traditionele ‘Oeze volk’, met een oplage van zo’n vijfduizend. Traditioneel zijn ook de vele streekromans en de toneelstukken. En dan is er nog een heleboel Drentse poëzie. Van een bundel van Marga Kool zijn zo’n vijfduizend exemplaren verkocht. Inmiddels is zij gedeputeerde van cultuur, dus is de schrijverij aan kant. Tenslotte is er de Drentse Schrieverskring. „Als je een regel uit Bartje hardop in het Drents kunt roepen, kun je er al bij”, zei Roet-hoofdredacteur Marten Koster. Stout haalt het glimlachend aan.
Stout (geboren in 1950) staat wat verder van die wereld af, want hij woont in Leeuwarden. „Door het herenakkoord”, legt hij uit. Hij is leraar natuurwetenschappen aan de Noordelijke Hogeschool. Tien jaar geleden begon hij in het Drents te schrijven. Een korte novelle, ‘Zwak Ies’, verscheen twee jaar geleden. Vorig jaar schreef hij ‘Matglaozen dreum’ in een uit barsting van twee weken. Hoe dat schrij-‘ ven werkt weet hij niet. „Het verhaal gaat met me op de loop. Het is soms net of het er al is, ik hoef het alleen maar op te schrijven. Ik kan me er ontzettend over verbazen. Als ik dat boek zie van 110 bladzijden denk ik ‘Hoe heb je het bij elkaar geschreven’.” In ieder geval niet helemaal moeiteloos, want het bijschaven nam vier maanden in beslag.
De achterflap meldt: „Incest, scheiding, dood, treurnis en worsteling bepoalt het leven van Hendrik Stevens.’ ‘ Stevens, de hoofdpersoon, is een gescheiden leraar Nederlands met een identiteitscrisis. Er komt zelfs een stichtende regel Fries in voor, uitgesproken door de schoonvader van de hoofdpersoon: „Dêrom is it hert fan ‘e minsken fol kwea en se hawwe har libben lang dwaasheid yn it hert en dan stjerre se.” Behalve de leescommissie hebben de redactieleden van Roet het gelezen. „Als die het niet goed hadden gevonden was het niet uitgegeven”, zegt Stout, die op lezers hoopt die vaker een boek inkijken en in het Drents weinig van hun gading vinden.
Hoewel er ten naaste bij 400.000 Drenten zijn liggen nog veel literaire terreinen braak. Stout heeft „een detective liggen, boven”, die ook zo uit zijn tekstverwerker rolde. „De plot kwam pas na een drie, vier hoofdstukken bovendrijven.’ ‘ Als die uitgegeven zou worden is het weer een Drentse primeur. Maar hij is kritischer geworden en steekt meer tijd in het bijvijlen van zijn boeken. Ook het andere manuscript dat hij inmiddels heeft moet nog worden nagevlooid. Inmiddels werkt hij aan een nieuwe roman. „Als je elke dag vier, vijf bladzijden schrijft heb je snel een heleboel. “