En Aovendpraotien Nieuwe Drentse Volksalmanak 1933

En Aovendpraotien Nieuwe Drentse Volksalmanak 1933

46

In deze Curiosa bevinden zich twee voorwerpen, welke voor ons onderwerp inderdaad curieus zijn. Het zijn twee met touw aan elkaar verbonden labels van beukenhout, welke eenmaal bevestigd zijn geweest aan een sleutel van een van de hokken der roofvogels. Op beide labels staat in 16e eeuwsch schrift met inkt de woorden; Noertsche gyrfalck en het cijfer 3, en bovendien, aan de keerzijde ingesneden, de letters G. V.
Dit zijn, naast de oude vergeelde brieven, waarvan ik voor dit opstel gebruik heb gemaakt, de eenige tastbare overblijfselen van en de laatste herinneringen aan de belangrijke valkerij op het huis te Roden.
As ‘t Jonkvolk trouwt.

De regen scheuf als en dun gedien over ‘t laand, ‘t Waotervuel zachies oet de locht en bleef hier en daor staon. D’r luep ‘n geutien bij d’ straot langs, daor ‘t waoter deurstroomd; Bij Hassels hoes, dat wat leeg stund, was ‘t wat brieder en veur heur bekkien was ‘n dobbegien, waor ‘t staon bleef.
As ij in ‘t hekkien wollen, mussen ij d’r over stappen, aan9 bleef ij niet dreug. d’ kwaojongs sprungen d’r deur en sputterden met ‘t waoter, maor Kouwen Jaantien, die met winkelwaor luep,• mus er

overstappen. Dat vuel heur, met heur zwaore kôrven, stoer genog, maor ‘t lukte toch en zie kwaamp aoreg dreug bij Hassels deur.
d’ Klink oplichten en d’r ingaon was gaauw gedaon en umdat heur boetendeur ok de keukendeur was, stund Jaantien in ‘n oogenblik bij Hassels vrouw in hoes.
„Dag volk” zee Jaantien en zette heur kôrven deel. Regen— achteg niet
„Jao”zee de vrouw „smeereg weer.” Kan ‘k dij nog wat laoten?”
„Moe ‘k ies kieken. Mij dunkt ‘n pond geel sukker; wat tweibakken en dan maor twei stoterskoeken en ‘n pond ries.”
„Zoo was ‘t dan” zee Jaantien en zette de waor op taofel. Hoe zul ‘t bij je naobers wezen, zul d’r nog wat van worden?”
„Now, dat duur ‘k niet zekgen. ‘t Liekt niet te best. ‘k Zin bang dat zie de stroopop veur dt baander kriegt.”
„Zie mussen heur schaomen”zee Jaantien „’t wicht mekeert niks an. Klaos hef d’r lang genog met daon.”
01 Griet zit d’r aachter, most denken; gien geld genog, boer en ‘n koppel kinner.”
„Dan mus Klaos d’r zoo wied niet met kommen wezen, dat wussen zie eerder ok wal. Now mot hie heur trouwen, Hie hef ‘t Older wal um unnerscheid te weten.”

48

Hassels vrouw laachte: „jao aj bij de veerteg zint, kun ij aachter de jonkheid niet wegkroepen. Maor ‘t is veur ‘t wicht ok nog niet alles um bij 01 Griet te wezen.”
„Dan laot ze allien gaon, Klaos hef ja wal ‘n stee.’ ‘ „Dat is ok zoo” zee vrouw Hassels.
„ wan, ‘k gao hen. Hier hest dien waor: sukker is ‘n schelleng; tweibakken ‘n dubbeltien, koek ‘n kwaartien en ries negen cent.”„Dat is dan vieftienstuver en ‘n cent, dan krigst twei dubbelties en veer cent weerum,” zee Jaantien.
Jaantien gunk toe deur hen oet en Hassels Marchien lee d’ waor in d’ kaast.
Jong, daacht zie, wat zul Griet helleg wezen, as zie wus, dat ‘t jonkvolk Klaos trouwen wol. ‘k Zul mij maor bedaoren in heur stee en niet zoo schreeuwen, da ‘k Klaos liever hen ‘t kerkhof braacht as dat hie met Albertien trouwde. Zuk heunspraok kun hum wal weer thoeskommn. Dat Albertien heur meijersdochter was, dat was gien schaande en Klaos hadd’ d’r al en toer hengaon in ‘t geniep. Klaos, die kneep de kat in ‘t duuster en Griet was ‘t nooit van zin, dat was ‘n kwaoje aaltied west. Doe ‘t mis was bleef Klaos weg, maor daor zul Griet wal aachter zitten. Zunner Griet was Klaos zoo min niet, maor Griet zat er over heer krek als over zien vaoder, doe die nog leefd’.
Dat Alberties moeder Klaos anhollen hadd’, daor had zie geliek in. Wat zul Klaos keken hebben, doe zie zee „Herschupl wat, hest doe oes Appien beloofd? ‘t Wicht is er kepot van.’ ‘ Doe zul Klaos wal an trouwen toe west hebben, naor d’r zegd wuer, maor laoter wol hie d’r niet van weten. Dat kwaamp allieneg van Griet. Maor zie kregen de stroopop veur d’ baander, dat hadd’ Marchien wal an heur jongs begrepen. Now elk mot eten, wat hie zôlf kookt hef; Griet ok. Zoo daacht Hassels vrouw, maor zie was blied’ dat ‘t heur niet overkwaamp.
Unner ‘t kovviedrinken gunk ‘t al gaauw over Klaos heer.
„Jao” zee Ebgert „’t helpt heur niks en ‘t schaadt heur ok niks.

49
As d’r wat op ‘t wicht te zekgen was, dan was ‘t wat aans, maor now giet ‘t wal deur.”
„Zul Griet ‘t wal weten, dat ‘t jonkvolk d’r aachter zit” vrueg Marchien.
„Dat zal Berend Dieks hum wal bekend maoken. As zie en Zaoterdag niet hen inschrieven gaot, trouw wij Zaoterdagaovend, daor kan Griet op reek’n. Berend giet er ‘t aovend hen.”
‘s Aovends nao ‘t vooren stapte Berend Dieks naor Klaos Kampeng zien hoes. d’ Baander was dicht, maor Berend gunk naor d’ geutendeur en veur dat Grietdie dicht doen kun, was Berend al in hoes en stapte naor d’ keuken in.
Griet, die krek van d’ deel kwaamp met ‘n schelkôrfien vol eerappels, gunk hum aachternao. Berend dreijde zuk um en zee: „Goeienaovend Grietien. Wos de petatten schoonen?”
„Goeienaovend”zee Griet „kriew en prooter of he ‘j en bosschup?”
„Aal beid’ ” zee Berend en hie gunk op ‘n stoel bij ‘t vuur zitten. Griet dee ‘n kool in d’ test en nam ‘t eerappelkôrfien op schoot.
Zie keek eem naor Berend en begunde te schellen«
„Smèreg bij d’ straot” zee Griete
„Jao dat wal.”Berend keek naor vrouw Kampeng en bie gniffelde wat. „Veur jow is dan ok gloepend. IJ meugt ‘t eerst wal ies wat anhemmeln, veur dat ij wasschup holt.” Wij holt gien wasschup” zee Griet.
„Wol ij ‘t met de stille trom ofdoen? Dat zu ‘k je niet raon.
‘t Jonkvolk wil d’r ok wat van hebben, moe’j denken.”
„Daor moe’j niet op reek’nen. Waor wasschup is, daor mot trouwt worden en hier wordt niet trouwt”zee Griet. „Klaos denkt er niet an.”
„Dan mus je Klaos maor gaauw van gedaachten veraandern en doen zien plicht. En as ‘t an Klaos lig, dan gleuv ik ok wal, dat dat het geval is.”
„Oez Klaos” zee Griet met en vinnege stem „trouwt heur niet.

50
Daor zal ik veur waoken. Wat mien ij wal. Dan ken ij oez Klaos niet. En as dat wicht jow daorum oetstuurt hef, dan zekg heur dat maor.”
Berend keek heur liek in ‘t gezicht en doe zee hie:
„Grietien — zal ik dei ies wat zekgen? As Klaos en Zaoterdag um middag niet met heur hen inschrieven west is, dan krieg ij de stroopop veur de baander. Zeg dat maor an Klaos, as dat nog neudeg is.”
„IJ kriegt Klaos toch niet op d’ waogen” zee Griet.
„Dat zu w’ wal ies zien. Ik heb dij ‘t now zegd. En kompelmenten an Klaos as hie oet de kaomer komp. Hie hueft veur mij niet wegkroepen. Ik zal hum niet opvreten; zun bangscheiterl Goeienaovend.” En Berend gunk toe d’ deur oet.
Op d’ hoek bij Hassels hoes vund hie d’ aaner jongs staon waachten.
„Wat zee Griet? Was e helleg? Zee Klaos ok nog wat ?”
„IJ wassen krek op tied d’r in hè
„How ies jongsien veur ien.”
„Klaos was d’r niet, die muek zuk klaor veur ‘t wasschup; hie zat in d’ kaomer — Griet dee ‘t woord. Zie zal veur hum waoken. Laot d’ snieder ‘t riemsel maor klaormaoken — Zaoterdagaovend trouw wij; veur duuster bij snieder zien hoes.”
„IJ kunt oez waogen wal kriegen en wij zult ok veur de broed zôrgen”zee Hassels Ebgert „maor Berend mot ‘t woord doen.” „Dat zak vrij maoken” zee Berend.
Zaoterdags laggen de jongs op de loer of Klaos ok hen Albertien gunk. Doe hie zuk niet vertoond’ mueken zie klaoregheid um te trouwen. Bij Hassels wassen d’ jongs op deel met de stroopop an. En buisien en ‘n rok van Marchien trôkken zie hum an. Dan ‘n schoet veur.
,Jongs”zee Albert Nijkaamp „lao ‘w hum en tipdoek um doen en dan nog ‘n mus op.”
„Jao en d’ klodd’ d’r over.’ ‘

51
Marchien was zoo goed niet, of Zie mus heur en paor mussen en ‘n tipdoek doen.
‘t Gunk er heer op Hassels deel, krek of ‘t wasschup was. Doe de pop klaor was, kwaamp Berend te kieken. Doe mus hie an ‘t woord en Hassels Ebgert speulde veur Klaos.
„IJ kiekt lang niet benauwd genog”zeed’n d’ jongs. „Marchien doe hest hum niet goed optrökken, hie mot veul benauwder Eeken.” Marchien laachte d’r um en 01 Gerriet hadd’ d’r ok wal Wii an. Griet en Klaos daor hadden z’ in ‘t loeg niet veul met op.
Tegen aovend trökken de jongs naor Snieder Lamert zien hoes en van daor gunk het over de zaandweg naor Klaos Kampeng. Zie höllen zuk aalmaol ketoen en op ‘t zaand rappelde de waogen ok niet, zoodat Zie van verren niet heurt wueren.
Klaos was in d’ stal en Griet stund op d’ deel.
„IJ moet nog gaauw en körf vol heui haolen, d’r is niet genog”zee Griet, „gaauw en dan doe wij d’ deur op slöt en gaot hen bedd’.” „Jao maor” zee Klaos „as Zie deur zet, dan krie ‘w en hoop spul.
‘t Was toch veul beter dat ik maor hen Albertien gunk”
„Holt je still Wat wollen ij ? — Wel is hier baos? — Gaot maor gaauw hen d’ heuischuur, met je prooties.”
Now was Klaos wal gewoon, dat Griet hum komdeerde, maor veur en kerel van zeuvendarteg jaor, die en paor boerenplaosen bezat, was dit toch wal wat kinnerachteg. Dat was Klaos slim genog. Hie keek naor Griet en zee:
„How ies moeder, ‘t is aal niet van dij. 1k zin gien kwaojong meer en as ik allien was, dan was mij dit niet overkommen.”
„Stumper! dan wassen ij d’r gaauw met trouwt; met ‘n vrommes dat niks bezit.”
„Jao”zee Klaos „maor eer ‘t zoo wied kwaamp dat ‘tmoeten was. 1k heb genog veur oes beident. En as ‘t er nog en woord van zegst, dan gao ‘k er daodelk hen.”
Griet was betoetert, dat Klaos zoo rebels was. „Haol maor heui” zee zie.

52
As Klaos niet in opstaand komm’n was, dan was hie weeruni west, veur dat ‘t jonkvolk veur de baander was. Maor now trôf dat zoo singeleer, dat hie krek in de heuischuur wol gaon, doe de waogen stilhôlt.
Berend muek zuk klaor um ‘t riemsel op te zekgen en waor of zie heer kwammen, dat wus gienien, maor ‘t stund vol volk veur Kampengs baander.
Klaos zien moed was wal wat umdeel gaon, doe hie boeten was. En als hie kunt hadd’, was hie misschien wal weerum gaon. Now kun dat niet meer.
Berend was nog maor krek begunt, doe Hassels Ebgert Klaos in de gaoten kreeg.
„How ies volk” zee hie „ik gleuv’ dat de broedegom al op komst is. Dat is knap wark, hie komp van zôlfs hen boeten.’ ‘
Dat was maor en veeg en zie hadden Klaos te pakken; tilden hum op en zetten hum naost de stroopop op d’ waogen. En hoeraogien gunk er op en Berend was niet meer te verstaon. Zie laachten en begunden te zingen:
Wij zijn altemaal bruiloftgasten falderalderiere, falderalderare. d’ Waogen wuer umdreijt en ‘t gunk in volle sprong naor Albertien, alles luep zingend met.
‘t Was jammer van d’ snieder zien mooie aanspraok, maor daor daacht gienien meer an. Alles luep naor boeten en bij zien meijer zien hoes wuer Klaos van d’ waogen tilt. Twei jongs kregen hum bij d’ aarm en braachten hum bij Albertien:
„Hier wicht, hier hest dien jong. Hie is van zôlfs hen boeten kommen, doe wij hum haolen wollen. Hol hum goed vast.’ ‘ Daor was gien nood veur, dat Albertien hum lôslaoten zul. d’ Jongs kregen en borrel en Klaos bleef bij Albertien.
Griet mus deur d’ zoere appel henbieten, want Klaos kun niet aans as maor gaauw met Albertien hen ‘t gemientehoes gaon; wat hie ok dee.

53
Gemeentewapen Schoonebeek.
Door E. Karst Jr.

Bij de wet van April 1884, staatsblad no.65, werd op grond van de overweging, dat het wenschelijk was, ge gehuchten oud, en Nieuw-Schoonenbeek thansdeel uitmakende van de gemeente Dalen, tot een zelfstandige gemeente te maken”, een afzonderlijke gemeente

onder den naam van SCHOONEBEEK gevormd Bijna een halve heeft deze gemeente alzoo ofifcieel bestaan en zich intusschen een plaats in de rij harer zust ren veroverd (och, hoe kan het ook anders: van een tweetal gehuchten in
één sprong verheven tot een afzonderlijke gemeente), maar nog nimmer was haar een eigen wapen verleend. Reeds eenige malen was deze kwestie in den laatsten tijd in den raad dier gemeente terloops aangeroerd, totdat hij in zijne vergadering van 16 April 1929 besloot zich tot H.M. de Koningin te wenden met het verzoek, aan de gemeente Schoonebeek een wapen te willen toekennen.
In zijn desbetreffend adres werd uiting gegeven aan den wensch een wapen te verkrijgen, waarin zoowel het historisch verleden der gemeente, als ook het tegenwoordige karakter tot uitdrukking was gebracht. De omschrijving van het ontwerp luidde als volgt: „in rood een golvende paal van blauw, waarover heen een springend paard van zilver, in den rechterhoek vergezeld van een kruis, eveneens van zilver en een zilveren schildhoofd, beladen met een

70

En Aovendpraotien
J. H. Bergmans—Beins.
Doe ‘t eten daon was en d’ taofel ofhemmeld, schikt’n de maanlue bij ‘t vuur en Rikao en Jobkien gungen elk an ‘n kaant van d’ taofel zitt’p. De vrouwlue, die breidden ‘n steek, en Aorend en Loeks kreegin de piep, um is op te steek’n.
„Moe’j is goed antrekk’n”zee Loeks teeg’n zien zwaoger „oes Rikao hef tebak van Krell’n Geesien holl’n, moe’j is keur’n, wat je dr van dunkt”.
Aorend stopte de piep met zërg, kreeg ‘n koolüen tusken de tang en huel ‘t an de tebak. Doe trëk hie veurzichteg an en ‘n oog’nblik laoter zee hie „das goe tebak, dat kun wal minner”..
„Dat ducht mij ok”zee Loeks „en niks duurder as blanke B.C.”
,Mos ok maor is ‘n half pond holl’n Jobkien, as Geesien in oes hoes komp.”
„Goed,”zee Jobkien, mensk is ‘t ok wal neudeg, hie is dr maor stoer zitt’n bleev’n met ‘n koppel klein kinner”.
„Now”zee Loeks, „aol Wessel zal hum wal ‘n beefen te hulp kommin, daor hef Geesien jaor’n woont en veul wark verricht”.
„Dat dacht ik toch wal, Wessel hef ja niks as nicht’n en neev’n, waor hie ok nog weineg verslag met hef.”
„Mos niet zekgen Jobkien,”is Rikao’s antwoord, „he’j ‘t niet heurd; zie zekgt drok, dat Wessel nog trouw’n wil”.
„En met wel zul dat dan weez’n”vrag Aorend, „daor hebb’ wij van heurd”.
„Met ‘n wicht oet ‘t Zudenveld; Albert Wever zul hum d’r an h61p’n hebb’n.”
,Zoo, hef Albert dr ‘n nei hoed an verdiend? As Wessel hum dan de cent’n maor gef in plaos van d’ hoed, daor hef hie meer verlet van.”

71

„Och dat kun wal weez’n. ‘t Mag Wessel wal ‘n cent weerd weez’n. As ‘t now niet lukt dan wordt er niet meer van. Wessel zienent kunt toch al niet te best ankomm’n.”
„Het is nog de vraog of aal praoües waor zint” mient Jobkien,
„dr wordt zoo veul zegd, dat niet waor maokt vodden kan.”
„Het zint aait wat byzundern west”, zegt Aorend, „van aol Mans gaot ok vertelsterties genogt en die mot ok wat raor an ‘n vrouw komm’n weez’n. Die hebt ze de verkeerd’ an raon”.
„Nee Aorend”, zee Rikao, „hie hef d’ verkeerd’ kreeg’n, maor daor hadd’ hie beter veur toezien kunt. Dat was zoo:
Mans wol wal trouw’n, maor hie hadd’ gienent die met hum dee. Doe kwam er ‘n koopman oet Azzen en die kreeg daor locht van. Hie muek zien prootien zoo mooi, dat Mans er op beet. Hie verteld’ hum dat hie en paor wichter wus, die wal an kaant woll’n. Zie hadd’n jaor’n laank ‘n aol oompien oppast en weineg verzuuk kreeg’n.
D’ aol man was verstërv’n en now keek’n zie naor ‘n vrijer oet. Daor mus Mans is hengaon. Mans had daor wal oor’n naor en de koopman zul ‘t wal overbreng’n. Maor daor mus Mans um denk’n, ien Was oppassend en fiks en d’aner was ‘n pronksteert en lui.
Mans er op of. Hie wuer goed ontvang’n. ‘t Ien wicht zat veur ‘t glas te neijen, d’ aner was an ‘t erpels schell’n. Doe zie opstun um d’erpels hen d’ geut te breng’n, keek Mans heur nao en hie zag dat zie en groot gat in d’ hoos hadd.
Doe scheut hum in ‘t zin, wat de koopman zegd hadd’ en hie trouwd’ met ‘t aner wicht.
Nao ‘t trouw’n bleek al gaauw, dat zie lui en pronks was en de boel niet bij ‘n kanner hël; doe zul Mans zegd hebb’n:
„O, doe gat in d’ hoos, doe gat in •d’ hoos, wat hest doe bedreug’n.”
Zie laacht’n aalmaol, maor zie gleuvd’n ‘t aalmaol niet.
,Jaà”, zee Loeks, „van Mansen hoes kunt ze mooi vertell’n, dat mot wal wat aoreg volk west hebb’n. Ik hebb’ ok is heurd, dat Mans op peerd oet vrijen gunk naor ‘t Sliener kaspel. Hie hadd’

dr ok ‘n maoksman hen stuurd. Doe hie dicht bij heur baander kwam,
stun d4t *icht. zien brear boet’n.”„Goei’n aovend,” zee Mans.
„Goei’n aovend,” zee d’ jong.
„Waor ik um kom, dat weet ij wal.’ ‘
„Daor ij um komt, daor komp niet van.’ ‘
„Now roen, dij dan; dan gao ‘w maor weer op hoes hen an.”Heb ij dat er van heurd,” zee Rikao, „ik hebb’ er ok nog ‘n prootien van heurd”. Mans wol is oet vrijen en doe gunk hie hen prooten hen ‘n boer, daor ‘n koppel vrouwlue op veziet wazz’n. Doe Mans dr ‘n zat gung’n aal wichter hen deel. De boer, dat guut was, hadd’ en bessemstok veur de deel’ndeur legd.
„Noe•j is Oppass’n,”zee hie teeg’n Mans, „wat die wichter doen Zult en die ‘t best naor je zin d5t, die moe’j neem’n.”
Olien sFung er over, d’aner stapt’ er over, enkelden schupt’n dr teeÉVn an en laacht’n wat, maor ien was er en die kreeg’n hum op en iee’ op zien stee en daor was Mans doe met &ouwd”.
gekheid”, zee Jobkien, „hie is met gat in d’ hoos trouwd. Mao?in aals geval ‘t zint mooi vertelsterties en ik mag ‘t wal geer’n hearin.” t,Och”, zee Loes „dr zint zooveul van zuk mooi vertelsterties. Doe mien bes hen schoel gunk, doe muss’n zie ‘s middags aait in schoel büev’n met brukgen, want het schoelpad was te lang um hen en weer den gaon. As zie de brukgen dan op hadd’n, dan speuld’n zie wat. Op ‘n keer zeed’n zie: „Wat zu’w is doen” en doe zee dr ien: „Lao’wis moez’n maok’n en eem laot’r luup er ‘n moes over de baank’i. Aal kinnE wazz’n voeoop’n, maor die dat zegd’ hadd’ was bleev’ti. Dat was ien Van ‘t heksengeslaacht.”
„Now zu’j zekg’n,”zee Aorend. „Ik leuv’ er niet veul van.”
„Jaà,’i zee Loeks, „maor oes bes daor hadd’ ok heksenvolk •ond. En Baks, die hadd’n slaacht en zie legd’n de metworst’n, die zie ophang’n woll’n, op d’ geut in ‘t plat-vat. En d’aner môrg’n doe misen zie well’nt en ‘s middags weer.

73
Doe zee oes ootien: „moe’j is oppass’n wel in je hoes komp en as ij ‘n zwaart’ kat ziet moe’j hum betrekk’n tusken de deur. En wel dan d’aner dag ‘n zeer aarm of bien hef, dat is de heks, die bij je worsten giet”.
Dat deed’n zie en ‘t kwaamp wal oet. Ien van d’ naoberwiev’ hadd’ d’aner dag d’ haand verstoekt en zie hadd’n de kat de veurpoot tusken de geut’ndeur kneep’n.
En bij oes bes z61f, daor was ‘n kind ziek, aoreg slim. Zie gung’n hen d’ Graofschup um baot. Doe wuur heur rao’n um ‘n zwaart’ hen levendeg in ‘n pot met kokend waoter te doen. Op ‘t geschreeuw van die hen zul dr dan wal ien in heur hoes komm’n en die muss’n zie dan dat kind beterschup laot’n wenschen; maor die mus niet veur ‘t bedd’ komm’n of wat bij heur gebroek’n. Het End zul dan gaauw bet’r wodd’n. Dat gebeurd’. En naoberwief, dat er op ankwaamp, lueten zie beterschup wensch’n. Doe dokter laot’r kwaamp, kreeg ‘t kind ‘n aner draankien en ‘t wuer van stond’n of beter.’ ‘ Eem was ‘t er stil.
„’t Is toch aoreg”, zee Jobkien, „as ij over Mansen proot, dan dreijt ‘t aait op hekserij oet. Men zul haost zekgen, dat er hekserij Mj was, dat zie heur geld deur ‘n wisseldaalder kreeg’n hadd’n. ”
Rikao laachte wat. „Kwan”zee zie, „lao ‘k maor is kovvie in slaon of wo’j ‘n borrel hebb’n, dat verdrif de zeenen wat”.
‘t Gunk op kovvie an en Rikao legd’ er ‘n stuk koek bij. As ij prooters hebt, dan mot er ‘n kleinegheid van weez’n.