Ik ben wel een overlever geloof ik D.v.h.N. 17-04-2010
Ik ben wel een overlever geloof ik D.v.h.N. 17-04-2010
Sprekend… Gerard nijenhuis
Ik ben wel een overlever, geloof ik
Naam Gerard Nijenhuis Geboren Gieten, 1932
Woonplaats Bronneger
Opleiding Studie theologie
Thans Schrijver en dichter
Gerard Nijenhuis, éminence grise van de Drentse letteren, heeft een nieuwe roman. In het deels autobiografische De dag dat vader verdween vertelt hij hoe een jongen de laatste oorlogsjaren doormaakt in een Drents dorp op de Hondsrug.
Door Joep van Ruiten
BURGEMEESTER
“Ik ben geboren in Gieten, in een gezin met twee broers. Mijn vader was er tot zijn pensioen burgemeester. Hij was een autoritaire, maar ook sociaalvoelende man. Ik vond het niet altijd eenvoudig om het zoontje van de burgemeester te zijn. Vooral niet als mensen in het dorp via het zoontje iets van de vader gedaan probeerden te krijgen. Soms was het natuurlijk wel makkelijk. Dan was je fiets net iets sneller gerepareerd, of kreeg je meer aandacht – wat niet altijd vervelend hoeft te zijn.”
OORLOG
“De oorlogsjaren hebben mij gevormd. Ik was 10 jaar toen mijn vader door de Duitsers werd gegijzeld en gevangen gezet in Noord-Brabant, in Haaren en Sint-Michielsgestel. In diezelfde periode werd bij mijn moeder tuberculose vastgesteld. Op het schoolplein zeiden de kinderen: ‘Je pap komt niet meer terug en je mam wordt niet meer bete?. Ik voelde mij volstrekt verlaten;
—mijn broers waren ouder en op afstand. Maar ik heb het gered. Ik ben wel een overlever, geloof ik. De mensen in het dorp heb ben mij er doorheen gesleept. Zij hebben mij opgevangen: ik kon overal in Gieten terecht, ik voelde mij altijd welkom.”
DRENTS
“Mijn liefde voor de streektaal is ontstaan tijdens mijn studiejaren in Groningen, toen ik voor de RONO werd gevraagd Drentse teksten te schrijven. Die werden dan door Hans Heyting voor de radio voorgele- zen. De dag dat vader verdween – mijn zesde roman – is in het Nederlands, omdat ik een groter publiek wil bereiken. De taalkeuze hangt af van onderwerp en mijn stemming, en of het om een opdracht gaat. Poezie schrijf ik graag in het Drents, omdat gedichten toch al voor een klein publiek zijn.
De Drentse taal heeft veel weg van poëzie: je moet letten op wat er niet gezegd wordt, op dat wat wordt weggelaten.”
OEZE VOLK
Ik ben oprichter van Oeze volk,maar schrijf ook voor Roet. Het ene tijdschrift staat voor amusement, het ander voor literatuur. Ik geloof niet dat ze zouden kunnen samengaan. Als Roet en Oeze Volk moeten fuseren? denk ik dat lezers van het
ene blad artikelen uit het andere blad te moeilijk zullen vinden. En dan zeggen ze hun abonnement op. Eén groot Drents cultureel tijdschrift? Ik geloof er niet in. Ik geloof in diversiteit, in verschillende doelgroepen.”
PREDIKANT
“Na mijn studie theologie ben ik vrijzinnig hervormd predikant geworden. Eerst in IJmuiden, later in Zaandijk en Koog aan de Zaan. Ik wilde predikant worden omdat ik het bijbelverhaal mooi vond. Maar wat mij vooral trok, was de omgang met mensen. Het contact en het luisteren. Ook dat zal met de oorlog te maken hebben. Als kind in Gieten bewoog ik me heel makkelijk tussen de verschillende mensen. Ik voelde me geborgen. Uiteindelijk ben ik door Feuerbach en ook Freud van het geloof in God afgedwaald – vanwege het idee dat alles van de bovenwereld uiteindelijk een luchtspiegeling is. Soms ga ik nog naar de kerk, naar Gasselte, maar bidden doe ik niet.”
HOMOSEKSUALITEIT
‘De hoofdpersoon in De dag dat vader verdween ontdekt de homoseksualiteit als hij elf, twaalf jaar oud is. Bij mij gebeurde het iets later. Dat zoiets ook bestond, was een grote openbaring. Ik ben eerst nog getrouwd met een vrouw, ik heb ook kinderen. Homoseksualiteit speelt in al mijn boeken een rol, en soms is de erotiek expliciet. Ik krijg daar wel eens opmerkingen over: ‘Gerard, het is zo’n mooi boek, maar moest dât er nu in?’. Ik vind van wel, omdat het functioneel is en omdat ik het vanzelfsprekend wil laten zijn.”
ECHTSCHEIDING
“Midden jaren tachtig ben ik gescheiden en gestopt als predikant. Toch werd ik ook daarna nog vaak door gemeenten gevraagd. Het heeft me getroffen dat ik – homoseksueel en gescheiden – nooit buiten ben gesloten. Ik bleef welkom. Het zal niet overal zo zijn, maar ik zie het als typisch Drents: al ben je nog zo raar, daar wordt niet over gesproken, je hoort er gewoon bij.”
AUTOBIOGRAFISCH
“De dag dat vader verdween is geschreven om dingen uit mijn jeugd duidelijk te krijgen, én omdat het een goed verhaal is. De vader, de moeder, de hoofdpersoon, het neerstorten van het vliegtuig, het bombardement, bijltjesdag – het is allemaal op werkelijkheid gebaseerd. De dominee, die als vaderfiguur optreedt, heb ik omwille van het drama verzonnen. Want niet alles kan autobiografisch zijn. Een verhaal wordt pas literatuur als het op afstand wordt geplaatst, als het veralgemeniseerd wordt. Niemand zit te wachten op een verhaal over het zielige zoontje van de burgemeester in de oorlog. Dat wordt anders als een schrijver dat jongetje een ontwikkeling laat doormaken.”
Boek
‘De dag dat vader verdween’ van Gerard Nijenhuis is verschenen bij uitgeverij Het Drentse Boek. Prijs €14,95 (160 blz.) Nijenhuis is zondag te gast in radioprogramma ‘Podium 30’ van RTV Drenthe. Aanvang 10.00 uur.