'Ik heb nooit de pretentie gehad meer te zijn dan een verteller' D.G.P. 07-12-'97

‘Ik heb nooit de pretentie gehad meer te zijn dan een verteller’ D.G.P. 07-12-’97

Ik heb nooit de pretentie gehad meer te zijn dan een verteller’

Na jarenlang onderzoek heeft Henk Nijkeuter het boek Ben van Eysselstein, Drent uit heimwee en verlangen op de markt gebracht. Ben van wie?, zal menigeen zich afvragen. Want Van Eysselstein mag dan een omvangrijk oeuvre op zijn naam hebben, erg bekend is hij, ook in Drenthe, niet. In een kleine driehonderd pagina’s (inclusief noten en bibliografie) schetst de auteur zijn leven en vooral zijn werk. De veelzijdige Van Eysselstein (1898-1973) heeft nogal wat hooi op zijn vork genomen. Het bracht zijn (tweede) vrouw ‘Poppy San’ tot de verzuchting: „Ben is ook met zoo veel verschillende dingen bezig.”
Door Ben ten Velde

Van Eysselstein werd geboren in Hellevoetsluis. Toen zijn vader geneesheer-directeur werd van het Academisch Ziekenhuis in Groningen (1902) verhuisde het gezin naar de stad. Omdat Ben last had van malariaaanvallen werd een huis gekocht in Gieten. Van Eysselstein senior verwachtte dat de hogere gronden van de Hondsrug goed voor de gezondheid van junior zouden zijn.
In Gieten bracht Ben een belangrijk deel van zijn jeugd door. Ook in de jaren dertig en tijdens de oorlog verbleef hij een aantal keren in het brinkdorp. In Gieten herinneren een gedenksteen met een passage uit de Bal lade, geschreven ter herdenking van de zeven doden die vielen toen een Britse bommenwerper op 20 oktober 1943 neerstortte, en een originele rijmprent in het gemeentehuis aan Van Eysselstein.
Ver voor de Tweede Wereldoorlog was hij journalist. Hij debuteerde als dichter op 25jarige leeftijd. Verder schreef hij korte verhalen, romans, toneelstukken, poëzie, biografieën, essays en filmscenario’s.
In het buitenland vond hij meer dan in Nederland erkenning. Enkele van zijn toneelstukken werden in het Engels vertaald. Zijn romans verschenen in vele Europese talen. Ook was hij betrokken bij de totstandkoming van literaire banden, met andere landen. En of dat allemaal nog niet genoeg was, was hij ook nog de drijvende kracht achter

het Haagse letterkundige genootschap Oefening Kweekt Kennis.
Nijkeuter verrichtte veel speurwerk om aan te tonen dat Van Eysselstein ten onrechte vergeten is. Het primaire doel van de studie was volgens Nijkeuter dan ook het werk van de schrijver Ben van Eysselstein te schetsen en hem een plaats in de Nederlandse, Nederduitse en Drentse literatuurgeschiedenis te geven. Daar is de schrijver – docent Nederlands en geschiedenis aan de Rijksscholengemeenschap in Ter Apel – uitstekend in geslaagd.
Van Eysselstein was een auteur die zich niet bond aan een stroming of groepering rond een tijdschrift. Deze partijloosheid maakt hem volgens Nijkeuter moeilijk plaatsbaar. Zijn hart ging uit naar de Duitse romantiek. Hij bewonderde schrijvers als Johann Wolfgang Goethe en E.T.A. Hoffmann.
Door zijn veelzijdigheid als schrijver is hij moeilijk te vergelijken met vakgenoten of in te delen bij een bepaalde richting. Het gebrek aan waardering en erkenning door de officiële letterkunde in Nederland werd in belangrijke mate gecompenseerd door de waardering en belangstelling die hij in het buitenland kreeg. Zijn collega-journalist Rico Bulthuis (Van Eysselstein recenseerde bij de Haagsche Courant 35 jaar toneel, danskunst en letterkunde) noemt Van Eysselstein de vruchtbaarste en in het buitenland bekendste toneelschrijver die wij ooit hebben gekend.
Zijn volledige ontplooiing als schrijver, be- gin jaren dertig, valt samen met de opkomst van de generatie schrijvers rond het tijd- schrift Forum. De oprichters Menno ter Braak en Ed. du Perron vonden weerbaar schrijverschap van grotere waarde dan mooischrijverij. Van Eysselstein deelde die visie niet. Zelf zegt hij op latere leeftijd over zijn schrijverschap: „Sinds onheuglijke tijden hebben mensen elkaar gevonden rond het kampvuur of op het marktplein en geluisterd naar de verhalen van vertellers. Ik heb nooit de pretentie gehad meer te zijn dan een
Verteller ”
In een apart hoofdstuk schetst Nijkeuter Van Eysselstein als Drents cultuurdrager. Op zijn voordracht werden dr. J. Naarding en prof. dr. H.J. Prakke benoemd tot lid van 41e Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden. Door uitvoeringen van zijn toneelwerken in België had Van Eysselstein contacten met Belgische acteurs en kunstenaars. Zo regelde hij een bezoek aan Drenthe van de auteurs Hubert Lampo en Karel Jonckheere.
Drentse werken van zijn hand zijn Ver weerde stenen, Dorre grond en Wie pleit voor Ayolt. Van Eysselstein werd op zijn vijftigste verjaardag in 1948 ereburger van Gieten, en in 1955 bekroond met de Cultûurprijs Drenthe.
Ben van Eysselstein (1898-1973), Drent uit heimwee en verlangen. Auteur: Henk Nijkeuter, 288 blz., fl. 49,90. ISBN 902323175 9, Uitgave van & Comp. bv Assen en Stichting Het Drentse Boek Zuidwolde.