In Memoriam Dr. Geert Kocks hogepriester van de Drentse taal H.C. 11-08-2003
In Memoriam Dr. Geert Kocks hogepriester van de Drentse taal H.C. 11-08-2003
IN MEMORIAM
Dr. Geert Kocks hogepriester van de Drentse taal
Door Lammert Huizing
ZUIDLAREN – In zijn woning in Zuidlaren is vrijdag op 66jarige leeftijd dr. Geert Kocks overleden. Hij is bekend geworden als de man van het Woordenboek van de Drentse Dialecten ofte• wel het Drents Woordenboek. Aan dit megaproject heeft hij 27 jaar van zijn leven besteed en eigenlijk was hij nog tot het laatst toe, ook na zijn pensionering daarmee bezig.
Al van jongs afwas hij gefascineerd door taal. Hij is geboren in Barger Oosterveld, waar zijn grootvader de eerste kerkmeester was van de in 1906 gestichte Sint Gerardus Majellaparochie. Geert was de tweede van negen kinderen. Zijn vader was boer. Evenals zijn oom, de bekende pater Willehad Kocks Ocarm, die onder meer pastoor is geweest in Hoogeveen, zou hij priester worden. Op het seminarie in Apeldoorn tijdens zijn middelbare opleiding gymnasium alpha, schreef hij als vijftienjarige al Latijnse gedichten. Wat er gedicteerd werd in het Nederlands schreef hij meteen in het Latijns op. Hij had al eindexamen gedaan, maar werd uiteindelijk toch geen priester, omdat hij ‘te kritisch’ stond ten opzichte van kerk en geloof.
Hij schakelde toen over op de studie germanistiek met Duits als hoofdvak en Geschiedenis van de Middeleeuwen en Nedersaksische Taal- en Letterkunde als bijvakken. Hij studeerde in Gôttingen en promoveerde op een dissertatie over ‘Die Dialekte von Südostdrente und anliegenden Gebieten’. Na zijn doctoraal examen werd hij leraar aan het Carmel College in Emmen en na enkele jaren lector Nederlands aan de universiteit in Gôttingen.
IN TWINTIG SCHOENENDOZEN
In 1969 haalde raaas Heeroma (Muus Jacobse), directeur van het
Nedersaksisch Instituut, hem naar Groningen om te werken aan een Drents Woordenboek. Hij begon met het bewerken van het materiaal van wijlen dr. Jan Naarding, dat in twintig schoenendozen lag opgeslagen. Dat materiaal kwam in hoofdzaak uit Sleen. Dat werd ook het startpunt van het werk van Geert Rocks voor het woordenboek. Van de hervormde predikant Wim de Weerd kreeg hij adressen van mogelijke medewerkers. Het werd de eerste gespreksgroep van het Drents Woordenboek in de provincie, Vanaf 1973 formeerde hij een net van meer dan 600 medewerkers over de hele provincie, verdeeld over meer dan 90 dorpen en gehuchten. Bijna een kwarteeuw lang kwamen die gespreksgroepen iedere maand bij elkaar om de door Kocks aangeleverde woorden en zinnen te bespreken en plaatselijke varianten daarop te geven. Niet minder dan 66.000 onder werpen werden verwerkt. De praatavonden in de dorpen groeiden uit tot sociaal belangrijke maandelijkse happenings, die men niet graag weer wilde missen. Tegelijk verscheen onder redactie van Geert Kocks het tijdschrift Medewerkerscontact, waarvan de jaargangen een schat aan gegevens over Drentse taal en volkskunde bieden. Eens in de twee jaar waren er vanaf 1976 medewerkersbijeenkom• sten, onder andere in Hoogeveen, die allemaal door Geert Kocks zelf werden geleid. De aanvankelijke bedoe ling was om een lexicografisch standaardwerk in tien delen uit te geven. In de tweede helft van de jaren tachtig kwamen er problemen omdat de Groninger universiteit aan lange termijnprojecten minder prioriteit ging geven.
Het was een hard gelag voor Geert Kocks en zijn medewerkers dat ze moesten terugschakelen naar een woordenboek van twee delen. In 1996 en 1997 kwamen deze uit, terqevijl er in 2000 nog een Nederlands-Drentse ver• sie verscheen. Het was het levenswerk van Geert Kocks, waarmee hij een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de emancipatie van de Drentse taal. Geert Kocks heeft als wetenschapper ontzaglijk veel gepubliceerd.
HOGEPRIESTER
In het laatste jaar van zijn leven, nadat een kwaadaardige ziekte al had toegeslagen, zette hij zich in voor de rooms katholieke onderwerpen in de Encyclopedie van Drenthe , die dit najaar verschijnt. Op dit moment is in voorbereiding een retrograde woordenlijst van het Drents als aanvulling op het Woordenboek. Het was bedoeld als afscheidscadeau van het Nedersaksisch Instituut aan Geert Kocks. Hij heeft helaas zowel de ver• schijning van de encyclopedie als van de woordenlijst ‘Aansumme de plaat’ niet meer mogen beleven.
Priester worden in de kerk was voor hem niet weggelegd omdat hij te kri• tisch was. Maar die kritische zin, gepaard aan groot doorzettingsvermogen, een enorme kennis en de gave om een hechte band te smeden met zijn medewerkers, hebben hem wel geleid tot het hogepriesterschap in de Drentse taal. Of zoals hü heel bescheiden het zelf zei: ‘Ik was zo’n beetje servus servorum oftewel dienaar van de dienaren. Jongens, ie levert an en ik mot er wat van maken’.