Jan Zantinge Schriever met een verleden Door Gerard Stout
Jan Zantinge Schriever met een verleden Door Gerard Stout
Jan Zanginge,
Verhalen en gedichten over jongkerels in Indië, over mannen onder lœkaar , over gevuul en verstand in oorlog en vrede. Wie is de schriever die zuch hier zien lat, wie is Jan Zantinge, wat is de mtor achter zien schrieverij? Kruusverheur op een zaoterdagmiddag in de stationsrestauratie in tvEppel , enkele uren veur zien eerste bezuuk an de Drentse Schrieverskring.
De boerenzeun Jan Zantinge werd op 23 april 1927 in Dwingel geboren.
Uut een vrijzinnig protestants nôst, zoas e zôlf zeg. In 1947 komp e in Hilvarenbeek onder de wapens en in oktober van dat jaor vaart e met zien makkers naor Indië om tegen de vrijheidsstrijders te vechten. In het veurjaor van 1950 komp e weerom. Hij leert veur onderwiezer en vanof 1954 gef e
O les an de Julianaschoel in Neileusen. Van 1956 tot zien vervroegde pensi nering in augustus 1983 is e hoofd van disse schoel .
Aalgedurig hef Jan Zantinge zuch liet de schrieverij bezigholden, Zo schreef e de teksten veur de revue bij het zulvern en golden jubileum van de Ned.
Bond van Plattelandsvrouwen, de vroggere Boerinnebond, in Neileusen. In 1983 konp Jan uut ebreid in de publiciteit. Hij nernp het op veur de vergeten vechters in indie. Hij haoldt der uutgesproken ideeën op nao.
“Net as de Viet Nam veteranen wul elk ze gauw rneugelijk vergeten” en “Elkenien die in de leste wereldoorlog boeh roepen hef tegen een Duutser kreg een uutkering, maar ex—KNIL soldaoten opnei vechten a-n hun rechten te kriegen”. Over dat onrecht schreef Jan een verhaal in de lezersbijlage van Vrij Nederland in juli 1984. Ok in radio— en televisieprogramna’s luut
e van zuch heuren.
O
In het veurjaor van 1985 won e ret zien verhaal t het misverstand’ de eerste pries in een verhalenwedstried van de bibliotheken van Rouveen en Staphorst en in ITeert 1986 was e opnei de beste met ‘I love you’ op het Sal lands proza— en poëziefestival. Jan Zantinge hef verscheiden verhalen en gedichten in het dialekt publiceer . De besten vind ie in de leste nurmers van RC)m.
Genog achtergrondinfonœtie, het wordt tied dat e zôlf an het woord karp.
Vrog begonnen
“As jongen van twaalf, dartien jaor schreef ik al schriften vol met verhaalties en gedichten. De tweede wereldoorlog was toen net an de gang. Ik verzun verhalen over twee landen in oorlog, fantaseerde van alles bij nekaar.
Die schrieverij was een uutlaotklep, had ok veul het karakter van een dagboek. Bij mij in de klasse zat een joods lœgie, Sara, ik was hartstikke verliefd op heur. Ze is vothaald, dat hef mij annetrôkken, was een angriepend iets wat mij bijbleven is.
An de oorlog heb ik dat kleine handschrift overholden, ik schrieve soms zo kriebelig dat ik het zôlf niet reer lezen kan. elk stukkie papier mus ie zunig wezen. Ok now bin ik nog zunig, schrieve ik vellegies hielemaol vol, as het jaor is, gebruuk ik de achterkante van de kalender as kladpapier. Alles wat ik toen schreven heb is bij een verbouwing vot ekampn, dat spiet rre nog vake” .
Ofkomst
“Ik bin in een buurtschap van mingel geboren. Het leven daor was minder rornantisch as veul mensen denkt, dat wul ik wel even kwiet. Het gef een zekere gebôrgenheid, raar het warkt ok verstikkend, die drok van buren en familie. ‘Wat zult ander der van zeggen, van denken’ , daor gung het om en aj joen interesses dan op een ander eterrein liggen hebt…
Ik las enorm veul, mien vader begreep dat niet, mien 11Deder een beetie. Ze zagen niet waor al dat lezen goed veur was, want ik zul ja mien va op de boerderij opvolgen. Mien twee zusters kwamen daor niet veur in anrnarking. De landbouwschoel heb ik nog oflnaakt. Van deur leren was gien sprake, de gezagsverholdings lagen vast in die tied. Wat va zee, dat gebeurde. Ie vindt het misschien gek, maar ik had geern dcminee worden wuld. Dat kornp ok deur de kathechesatie die ik had heb bij Ten Bruggencate en bij Rensink, twee dcminees die het later wied schopt hebt.
Het waren veural de buren, Stok en Offerhaus, die mij stimuleerden cm te lezen. Ik heb alles lezen van Vondel —in gold op snee— en ok las ik noordse trilogieën as ‘Eeuwig zingen de bossen’ en ‘Winden waaien cm de rotsen’ . Wieder Arthur van Schendel, Vestdijk, die ik wat gekunsteld viend, en Drentstalig wark van jan Naardingen, Anne de Vries, J. Uilenber (de Olde jager) Nee, ik wus niet dat Oelenbarg fout was in de oorlog.
Die oorlog, dat komp aal weerom. Daor zit de grote knik. Niet tussen jong en Old, al valt dat diels samen, 11Ear hoe as de mensen veur en de oorlog waren en daornao. Op een dôrp wordt geliek zegd, oh die, die zien va of zien opa was bij de NSB. Het vret deur
Indië
“De korte verhalen over Indië bint niet autobiografisch, maar wel persoonlijk. As herinnerings boven kcmt, vor1T1t al die beelden met mekaar iets neis en dat schrief ik dan op. huuft een kleinigheid te gebeuren of beelden uut Indië kcmt weer boven. Wekprikkels nuum ik dat. Lest heurde ik een zoegend geluud. Ik dacht geliek weer an een karneraod, hij lag daor in de sawa en was in de bôrst scheuten. Die wond ok zo’n zoegend geluud.
Ik had daor nooit weer bij stillestaon.
Schrieven is veur mij ok therapeutisch. Ik kan wat gebeurd is niet van mij of schrieven, raar as het in de strakke vôrm van een verhaal giet, krieg ik het wel beter in de klauwen, krieg ik der beter vat op.
Mien vrouw heb ik deur de schrieverij leren kennen. Ik schreef vanuut Indië
O stukkies veur de Asser Courant. Daor kreeg ik 68 reakties op, meest van magies. lene is daor van overbleven en daor bin ‘k met trouwd. Toen wij votgungen stun 90% van de bevolking achter oens, maar toen ze wussen hoe as het daor gung, keerden ze zuch van oens of en stunnen wij al lent in de smerige oorlog” .
Vervrörding.
“In mien schrieverij is vervr&rding hiel vake het heufdthema. Wat ik metnnaakt heb in mien jeugd, het niet begrepen worden, dat ik nargens mien verhaal kwiet kun, het langs rnekaar hen vulen, de negatieve kanten van het leven in een dôrp, dat komp aal weer boven. Ik bin veur mijzôlf een vrôrrde worden.
Naakt tot op de botten heb ik mensen metmaakt. Ik heb mensen doodscheuten, ik…
L) In elk rœns schuult zien tegenpool, een beul en een moordenaar; as de omstandig— heden der naor bint, der is sans niet iens zo gek veul veur neudig. Zeg niet dat het niet weer kan. Met de Falklandoorlog stonden de jongens in de rij cm der op lôs te kunnen. Elke dag gebeurt het en altied veur een goeie zaak. Zun goeie zaak is makkelijk genog te rnaken, lees het boek ‘De Stille Woede•van Lilian Rubin der maar iens op nao (Dit boek giet over een blanke die vier zwarten neerschôt in de metro in New York. gs) . Ik bin niet zo spontaan in de organg. Toen ik in ’50 weerorn kwam wollen de n-ensen niet weten wat as der in Indië veurvallen was. Ik vertelde dan over de mooie natuur en over bananen en apen in het wild, niet over die twee Javanen die iniens veur mij stonden.
Het verwarkingsproces is nog niet veurbij. Van de 100.000 soldaoten die der west bint, bint der misschien nog 80.000 in leven, ik weet het niet, maar die vuult zuch wel miskend. Veurige weke was der een radioprogram-na over jongens die in Libanon west waren. Die mochten formulieren invullen toen ze weeron-l kwarnen en werden opvangen, maarhebt het toch te kwaod net heurzôlf. In dat programœ werden hun trau-na ‘s vergeleken met die
van soldaoten uut Viet Nam en van mensen uut het verzet en uut concentratie— kampen. Indië werd niet nuunû. Elke dag komp dichterbij wat 38, 39 jaor leden gebeurd is” .
Kritiek
“In de Drentse schrieverij bin ie gauw Ienoog. Veul schrievers hebt lange tienen en ien oog. Dat komp ok deur de ofkcmst. Op een dôrp spaart elkenien mekaar, daor word ie niet prezen, maar achter joen rug cm kritiseerd. Ik weet niet rœer wel het zee ‘Ie kunt een jong of een magie wel uut een dôrp halen, raar het dôrp nooit uut de jonge of het lœgie’ en zo is het ok met de meeste Drentse schrievers .Dat geldt ok veur mijzôlf, ok ik raak het dôrp in mij niet kwiet.
Kritiek rnoet opbouwend en bijsturend weden en de schrievers nnoet niet teveul menen dat ze der al bint, uuteindelijk blef kritiek ok niet meer as de lœning van een ander, niks reer” .
Poëzie
“Wat Lukas Koops schref, sprek mij enorrn an en ok Marga Kool heur wark vind ik geweldig. Het is sober, maar wel direct.
Beeldspraak die al lent mooi’ is,maar lôs stiet van de warkelijkheid, al lent lœar taal is, maakt gien emoties bij mij lôs. As iene dicht ‘Uut de straot gruien spiegels en kralen’ , dan vind ik dat een puzzelgedicht, dat is an mij niet besteed. Ik weet wel dat schrieven nooit kaal en donweg weergeven van de warkelijkheid is, het schept een neie warkelijkheid, maar het moet wel herkenbaar blieven.
Wat Jannie Kuipers en Miny Hofsteenge schrieft dat vind ik goed, ik hoop
0 dat ze meer schrieft. Wat goed is rag wel iens prezen worden, wij priezen nekaar niet genog. Elkenien hef behoefte an een scholderkloppie op zien tied, schrievers ok” .