MARGA KOOL en het leven van een duizendpoot
Een vrouw met vele idealen
ZUIDWOLDE- Men kan niet om haar heen, al zou men dat willen. Heeft men niet toevallig een boek van haar gelezen of naar een radioprogramma van haar geluisterd, dan heeft men vast te maken met maatregelen ten gevolge van onder andere de politieke initiatieven van Marga Kool. Tot voor kort bleef Drente op zondagochtend langer in bed liggen, om rustig naar Marga’s programma “Mandielig” te kunnen luisteren. Een programma waarin ze veel van haar idealen kon waarmaken. Zo is ze één van de drijfveren achter de huidige bloei van de Drentse kultuur, onder andere voorzitter van SONT; eks-voorZitter, nu bestuurslid van stichting Het Drentse Boek; lid van de Schrieverskring en redaktielid van het literair blad Roet. Ook heeft ze Drentse kursussen opgezet en worden er regelmatig boeken geschreven en verhalen en gedichten gepubliceerd. De andere kant is de politiek. Eigenlijk vanuit toeval heeft ze een politieke karrière opgebouwd tot haar huidige funktie van provinciaal fraktie-voorzitter van D’66. Absoluut reden genoeg om eens alle aktiviteiten op een rijtje te zetten.
Geen geboren Drent
Totaal onverwacht blijkt Marga, één van de bekendste voorvechtsters van de Drentse kultuur, geen geboren Drent te zijn. Ze komt eigenlijk uit het Oosten, Twenthe,
Brabant, maar op haar twaalfde jaar kwam ze in Zuidwolde terecht. Ze volgde de opleiding kleuterkweek in Dedemsvaart, om inderdaad al vrij jong juf te worden op een kleuterschool in Zuidwolde. Indertijd schreef de AVRO een wedstrijd uit, met als
prijs dat het mooiste geschreven stuk op de televisie zou komen. Marga, die in haar jonge jaren al veel had gedicht, veel geschreven en blijk had gegeven van een grote fantasie, schreef het stuk “Niemandsland”. Inderdaad, zij werd de winnaar van deze wedstrijd. Haar stuk werd op opgenomen en hoofdrolspelers waren Manfred de Graaf en Cox Habbema. Het stuk “Niemandsland” werd uitgezonden door de AVRO en later door de BRT in België. “Misschien had ik toen als achttienjarige wel meteen moeten doorgaan”, vertelt de inmiddels veertigjarige Marga Kool. ‘ ‘Maar ik ging weer studeren, deed MO-Nederlands, terwijl ik nog voor de kleuters stond. Weinig tijd over dus. Na de studie kon ik in Hoogeveen lerares Nederlands worden en dat ben ik tot op de dag van vandaag, voor veertien uren per week”.
Liefje, lijden
heeft geen kleur
Tijdens de opleiding al, kreeg ik het verzoek van de uitgeveruj Unieboek, die het stuk op de televisie had gezien, om eens wat van mijn werk in te sturen. Dat mondde uiteindelijk uit in de uitgave van de verhalenbundel “Liefje, lijden heeft geen kleur ,
maar waarvan de laatste eksemplaren waarschijnlijk bij de Slegte verkocht zullen zijn. Ik was erg jong, had geen kontakt met andere schrijvers en had weinig tijd. Daarbij wilde ik me gaan toeleggen op het Drents”.
Er moest nog
zoveel gebeuren
“Eigentijdse poëzie was er zo’n vijftienjaren geleden in Drente nauwelijks, hooguit enkele streekromans van vroeger. Ex lag nog een heel terrein braak, terwijl ik me steeds meer Drent was gaan voelen,ik me inhetDrents uitte en langzamerhand
Drents dacht. Lk vond het niet alleen leuk om Drentse publikaties uit tebrengen, maar ik was en ben ervan overtuigd, dat het uiterst belangrijk is voor de hele Drentse kultuur. “Achter oenn ogen”, was de eerste gedichtenbundel die ik uitbracht, waarin “op’e schaamd” volgde, een bundel verhalen met veel kabaretteksten. Inmiddels was ik namelijk begonnen met avondvullende optredens. Dat was begonnen met het voorlezen van Kastverhalen Dat ging leuk en breidde vanzelf uit. Ik ging voordragen uit eigen werk en op een gegeven moment begon ik er echt voor te schrijven. Langzamerhand kreeg de avond steeds meer vorm. Ik wil een stukje serieuze literatuur bieden, maar wel aangevuld met een stukje ontspanning. Het laatste boek
dat gepubliceerd is, is “Hoogspanning’ Dit is een poëzie-bundel, half in Nederlands, half in Drents. Op de midden-pagina’s staan een aantal dubbel-gedichten, dus zowel in het Drents als in het Nederlands.
Promotor
Drentse kultuur
Ongeveer tien jaar geleden was de Drentse kultuur braakliggend en Marga Kool heeft met publikaties meegeholpen aan de ontwikkeling, vooral in ondersteunende zin. In organiserende zin is zij, samen met een achttal generatie-genoten, verantwoordelijk voor de hele opwaardering van de Drentse kultuur. Zuidwolde was een beetje het hart van de kultuurbeweging. Daar kwamnen onder andere Albert Haar als sociaal kultureel werker en Marga Kool, als voorzitter (waar is ze het niet van geweest??) van het bestuur van het Sociaal Kultureel Werk, met elkaar
In kontakt. Gevolg was onder andere de oprichting van Stichting het Drentse Boek. Daardoor werden mogelijkheden geschapen voor schrijvers om hun werk ook werkelijk uit te geven. Daamaast was er de Drentse Schrieverskring, die anders ging
funktioneren. De “kring” is een platform voor schrijvers,. waar men elkaas werk bekijkt en bespreekt. Daardoor verbetert de kwaliteit van het werk. Er moet, volgens Marga, gestreefd worden naar het hele pakket van publikaties. Dus zowel goede lektuur, gemakkelijk leesbaar en daardoor een eerste stap op weg naar het “in het Drentse lezen”, maar ook Drentse literatuur, moet worden uitgegeven. Dat moet aangeven dat Drents niet de taal is die door akteurs wordt gebruikt als “het boertie van buut’n” uitgebeeld moet worden. “Drents is een mooie taal, dat moeten we laten zien en horen”, aldus Marga.’ “Duo Karst is wat dat betreft zo belangrijk geweest voor Drente. Het enige wat we hadden op muziekgebied, was een soort karnavalsmuziek. Wat het vooroordeel nog weer versterkte. Duo Karst was de eerste formatie die serieuze luistermuziek maakte en daarmee het sein gaf aan vele andere musici. Samen met de familie Kast (ook Zuidwoldigers) organiseerden wij Dreintse Aovonden, Avonden, die alle vooroordelen tegen het “Boerse Drents” wegnamen. Men kwarn vaak onder de indruk en verbaasd terug van deze avonden. Drents bleek kunst te kunnen zijn’ ‘. Momenteel toert de Radio Drente Express door Drente, volop gepromoot door Radio Drente. “Ik ben erg geschrokken van het openingslied, wat ze telkens laten horen. We willen niet kultureel doen, we willeni niet géngageerd doen”, zingt de Express als opening en dat moet de mensen naar hun avond trekken. Ik vind dat ze juist wel kultureel moeten proberen te zijn. Iaten we proberen Drents serieus te brengen en niet met een boerenpet en platte humor”. “Maar”; zegt Marga terecht: wil absoluut niet oordelen over het programma. Ik heb het nog niet gezien, dat komt binnenkort”.
Mandielig
Marga Kool kreeg werkelijke bekendheid door haar bijdragen aan de Drentse programma’s van Noord. Ze begon met het luisterspel “Derk en Dinao Drent” op zaterdagmorgen en later gaf ze als “Aaltje Kloet’ ‘ kommentaar op wat er in de wereld gebeurde op een pinnige, maar grappige rrmier. Al snel kreeg zij samen met Jans Polling een programma van een uur. Drentstalig, gevarieerd en nogal ontspannen. “We wilden graag een andersoortig. meer kultureel en meer geëngageerd programmamaken. Na een half jaar mochten we dat proberen. Het werd het programma “Mandielig”, wat ik produceerde en presenteerde. Elke week een uur op zondagmorgen, vijf jaa 1U1g en telkens anders. Soms werkten We met een thema (vrouw in Drente, de oudste zoon, Joodse kultuur enzovoort), soms het een magazine met interviews en reportages. Het Drents talent kreeg echter altijd een kans, zowel op muzikaal, als op literair gebied. Zo zijn bijvoorbeeld Roelof Pieters en Erik Harteveld in ‘Mandielig”begonnen. Nu zijn ze bekend als de suksesvolle “Boenders en Bussels”. Verder ben ik een Drentse kursus gestart via de radio. Het schriftelijk materiaal kon men bij de bibliotheken krijgen. werd veel aandacht besteed aan literatuur, er werden schrijvers geanalyseerd en er werd veel aan de spelling gedaan. Er deden toch zo’n zeshonderd mensen aan mee”.
Radio Drente
“Vanaf het begin was ik geen voorstander van Radio Drente apart. Prima, ik wilde ook meer Drents op de radio, maar een totale splitsing geeft veel verantwoordelijkheid. Mijns inziens was het beter het zogenaamde editiestelsel aan te houden, waarbij dan een algemene, maar ook een groter aantal Drentse programma’s. Er was dan meer geld beschikbaar geweest en datbetekent dat er betere programma’s gemaakt zouden kunnen worden”. In verschillende kranten is te lezen geweest, wat Marga van de Drentse Radiozender vindt. In werkelijkheid stelt ze zich veel gematigder op. Ze heeft echter wel enkele kalttekeningen en dat is terecht voor een vrouw met zo’n dosis avaring en talent. ‘ ‘Drents, dat blijft mijn mening, zou de voertaal moeten zijn, met daamaast de mogelijkheid om op Nederlands te schakelen. Nu is dat andersom. Die nuance is heel belangrijk. In Friesland wordt het nieuws in het Fries voorgelezen. Dat vind ik toch. mooi. Bekend is dat Drenten, zodra ze serieus of in het openbaar moeten spreken, overschakelen naar Nederlands en dat is toch zonde. Radio, toch kommunikatiemiddel nummer zou daar heel belangrijk in kunnen zijn. Het zou de Drenten kunnen helpen te emanciperen, ze weerbaarder en zekerder te maken. Er zitten bij de omroep echter mensen, die helemaal geen Drents kunnen praten, zelfs niet in Drente wonen en dan wordt het moeilijker. Ze zeggen dan, dat er niet genoeg ervuing en talent onder de Drenten zelf zou zitten, maar je moet dat denk ik omdraaien en een soort voorrangsbeleid Vrouwen en etnische minderheden la•ijgen soms toch ook voorrang, waarom niet zo’n systeem bij Radio Drente. Maar het is nu zo, dat de niet-Drentstaligen een vaste baan hebben en degenen die voorhet Drents zorgen, bijna allemaal “freelancers” zijn, met alle nadelen vandien. Dat stamtvan de tijd dat allerlei Drenten zo graag op deradio wilden, dat ze dat voor niets of bijna voor niets deden. Dat zou nu veranderd moeten zijn. Wel goed is hoe ze inspeelden op de Drentse boekenweek. Prima, met de gedichten en de muziek”. Marga zelf heeft wel het aanbod gehad dingen voor Radio Drente te doen, maar nooit helemaal onder de eigen eindverantwoording, terwijl ze bij Radio Noord wel de had. Marga wil& liever niet het programma door iemand anders laten produceren, dan deed ze liever iets anders.
Fraktievoorzitter van D’66
Een vrouw met vele kanten. Een vrouw met emoties, spontaan en iniüatief. Waarom eigenlijk opeens in de politiek. “Ja”, knikt ze mijmerend. “Ik was bezorgd, zo’n veertien jaar geleden, bang voor wat er met de natuur ging gebeuren, met het milieu, nPt de gebouwen Ik wil& voor het behoud vechten. Wist ik veel waaraan ik begon. Ik moest me oriënteren in de politiek en D’6 sloot heel goed aan op mijn ideeën. Voor de gemeente-raadsverkiezingen wilde er eigenlijk niemand op de eerste plaats staan. We rekenden niet op een zetel in de rnaŒ je wist maar nooit. Nou, ik wilde wel. Jawel, we kregen een zetel en Marga moest in de raad. Ik wist niets van politiek, maar het leert snel. Het is alleen zo’n pure mannenwereld. Vrouwen zie je bijna niet en autochtone vrouwen al helemaal niet. Alleen de betere praatsters vut buiten, de anderen schamen zich weer voor hun dialekt. Daarom heb ik altijd Drents gepraat in de raad, mur ook in het provinciehuis. Laten zien, dat dat heus wel kan, zonder trouwens al te fanaat te worden, hoop ik. Soms beviel het me goed, soms niet. Sommige plannen worden werkelijkheid en dat is mooi. Politiek is echter vaak strategie en dat is jammer. Na tien jaar raad, wilde ik eigenlijk stoppen, maar ze vroegen me of ik op de lijst van D’66 voor de provincie wilde. Jawel, ergens onderaan. Ik werd gekozen met voorkeurstemmen. Ik besef heel goed dat dat komt door de bekendheid vm de radio. Toch vind ik het geen ”cowboy Ronald Reagan”-situatie. Men weet waar ik voor sta, onder andere de regionale kultuur ontwikkelen. Daarom ben ik in de Staten gaan zitten, met eerst als duidelijk aandachtspunt die regionale kultuur. Ik begon alles echter steeds interessanter te vinden en ik ging in firmciële kommissies zitten. Nu ik gekozen ben tot fraktievoorzitter, is mijn aandachtsveld zo breed als de politiek is. Politieke ambities heb ik niet, niet in de landelijke politiek of iets dergelijks”, aldus Marga Kool. Wel betuigt ze nog eens dat ha toch schadalig is, dat na haar vemk uit de Zuidwoldiger raad, meteen de laat• ste vrouw vertrok. “Vrouwen zelf moeten zich schamen, maar de mannen ook. Die schermen het allemaal teveel af, willen toch zelf de macht houdenl”.
Nu in het
Nederlands
“En nu”, zegt Marga resoluut, “nu ga ik wat meer aan mijn eigen boeken werken. Niet alleen andere Drentse boeken promoten, maar ook aan mijn eigen werk denken”. Al snel heeft ze het dan over de stichting SONT, de stichting die de dialekten in het zogenaamde Nedersaksisch taalgebied levend houdt of zelfs wil ontwikkelen. Daaraan wil ze veel tijd besteden. Toch weer voor mderen. “Maar ook wil ik een volgend boek uitgeven, helemaal in het Nederlands. Daar ben ik aan toe. In Drente zit de kultuurbeweging op de goede rails, anderen moeten een stukje van die verantwoordelijkheid ovememen. Ik wil kijken wat ik in het Nederlands waard ben. Je wilt toch een keer vergroting vanjelezerspubliek”.
Eigenlijk is het allemaal toevallig tot stand gekomen, blijft zebescheiden vertellen. Pas de laatste tijd durft ze, als haar beroep wordt gevraagd, naast lerares ook auteur in te vullen. Een vrouw die veel betekent heeft voor Drente, maar ongetwijfeld ook nog heel veel zal gaan betekenen.