Oorlogsmisdadiger verrast historicus D.G.P. 29-07-'94
Oorlogsmisdadiger verrast historicus D.G.P. 29-07-’94
Metselaar: Ik had niet verwacht dat hij zou antwoorden
Oorlogsmisdadiger verrast historicus
Vervolg van voorpagina
Van een onzer verslaggevers.
HOOGEVEEN – “Ik was echt verrast dat hij me antwoord gaf op die brief die ik hem had gestuurd. Twee volgetikte A-viertjes, waarin Auke Patist antwoord geeft op de vragen die ik hem stelde”. De Hoogeveense amateur-historicus Albert Metselaar, die al jaren onderzoek verricht naar de oorlogsjaren in Hollandscheveld. Bewaart in zijn huis in Hoogeveen de brieven en de foto die hij kreeg van oorlogsmisdadiger Patist.
Metselaar heeft enkele boekjes gepubliceerd over de oorlogsjaren in Hollandscheveld en omgeving. Hij is met zijn onderzoek gevorderd tot het laatste oorlogsjaar 1945.
Van oktober 1944 tot januari 1945 verbleef er een groep SS-ers in het dorp. De stond onder leiding van de Nederlandse SS-er van Oort die werd geassisteerd door de luitenanten Patist en Hogendam. Vooral Patist heeft een slechte naam verworven.
Van deze drie is alleen Van Oort in de gevangenis beland. Wat ervan Hogendam is geworden, weet Metselaar niet. Patist kwam, na omzwervingen door Duisland en Frankrijk, uiteindelijk in Oviedo in Spanje terecht. Hij heeft er nu een vertaalbureau. In de brieven die Patist naar Metselaar stuurde zegt hij dat hij respect heeft voor de mensen die geen krimp gaven tijdens verhoren, ondanks martelingen, en dat hij weinig waardering heeft voor ‘de verlinkers’ de NSB-ers. In de oorlogsjaren dacht hij daar anders over.
Volgens Metselaar werd Patist geboren in Utrecht als zoon van een Duitse vader en een Nederlandse moeder. In 1940 trad hij toe tot de SS en werd hij uitgezonden naar het Oostfront. Eind 1944 kwam hij in Hoogeveen terecht als leidinggevende van een bataljon SS-ers.
“Er zijn problemen ontstaan met de SS, toen er ’s nachts vanuit de bossen op hen werd geschoten”, vertelt Metselaar. De schoten leidden tot een ware terreur in Hollandscheveld. Tientallen mensen werden op een uiterst wrede wijze verhoord in de school aan de Hendrik Raakweg. De Hollandschevelders hebben met name slechte herinneringen aan Auke Patist die hen op wrede wijze mishandelde. Hij voerde onder meer schijnexecuties uit. Zo werd een vader met zijn kinderen tegen de muur gezet, waarna de moeder moest vertellen wat er gebeurd was. Deze schijnexecuties leidden tot bekentenissen en tot het arresteren van mensen. “Ze werden niet ter plaatse ge-executeerd, maar een deel van hen is later omgekomen in een strafkamp”, weet Metselaar.
Schoon schip
Hij zegt dat Patist in de brieven nadrukkelijk laat weten dat hij niet betrokken is geweest bij de arrestaties van joden, die in Hollandscheveld en omgeving waren ondergedoken. “Het opmerkelijke is dat hij zijn beulswerk tegenover de bevolking van Hollandscheveld wel erkent. Hij wil op zijn 74ste jaar kennelijk schoon schip maken en zijn geweten zuiveren. Maar dat kan niet meer na alles wat er is gebeurd in Hollandschveld in de oorlogsjaren”. Metselaar weet te vertellen dat Patist na de oorlog veel heeft gereisd door Frankrijk en Duitsland, maar waarschijnlijk is hij niet in ons land geweest. “Doet hij dat alsnog, dan proberen we hem zeker te pakken te krijgen. Patist staat hoog op de lijst van gezochte oorlogsmisdadigers”, aldus officier van Justitie Mr. Brilman.