Over kritici en schrievers D.G.P. 07-07-'89

Over kritici en schrievers D.G.P. 07-07-’89

Over kritici en schrievers

Op 3 en 4 juni organiseerde de actieve warkgroep literatuur van de SONT (Streektaal Organisaties in ‘ t Nedersaksies Taalgebied) onder leiding van Jan Veenstra veur de darde maol een weekende. Schrievers uut Drente, Gelderlaand, Grunning, Overiessel en de Stellingwarven kwamen bij menare in Oosterwolde.

Door Martin Koster

Zij preuten over en lusterden naor menaars wark, traden op veur publiek en lusterden naor de lezing van perfester Jaap Goedegebuure over (‘t belang van ) literaire kritiek Goede gebuur, die ok recensent is van de Haagse Post, gaf in een helder betoog zien visie op ‘t wark van de kriticus, op de functie van de kritiek en op nog zo ‘t ien en aander. Ik kom daor zo op weerum. Veur schrievers is kritiek van ‘t allergrootste belang. Want is ‘t niet zo dat ‘t gedicht, ‘t verhaal, de bundel of roman, op ‘ t moment dat hij net of is, ‘t mooiste is dat der tot op dat moment deur iene eschreven is? Dat moment duurt mar even, want al gauw komp de twiefel en – as ‘t goed is – de kritiek. Kritiek van een collega-schriever of van iene van de kraant: ‘De schriever gebruukt te veul clichés. De bielden die de dichter . gebruukt he’k vaker D- en beter – ziene. ‘t Is een moedig boek, mar daor is dan ok wel alles mit ezegd. Laow hopen dat de dichter dit doodlopende pad verlat.’ Kritiek is veur een schriever van groot belang umdat hij (mlv) allent op dizze maniere gewaar worden kan of hij op de goeie weg zit, of zien schrieverij wat veurstelt, of hij misschien beter Drèentse patriezen Of korhoender fokken gaon kan. Kritiek is veur de lezer van ‘t grootste belang um te vernemen wat der verschenen is en of dat de muite weerd is um hum toe te stellen. Wat veur schrievers in de algemiene taal geldt, geldt – vanzôlf – ok veur streektaalschrievers. Mar kritiek, goeie kritiek, is in de streektaalschrieverij betuun.

In ‘t tiedschrift ROET staot de leste paar jaor kritieken en in een enkele kraant begunt ‘t van de grond te komen. Mar dan hej ‘t wel ehad. En hoe ‘t komp dat de kritiek nog in de kienderklompen stiet? Dat de Drèentse schrieverswereld pas de leste tien, vieftien jaor uut egruid is boven ‘t niveau van siep, schaop en scheuper zal der mit te maken hebben. Mar ok ‘t niet te veraandern feit dat de schrieverswereld (te) klein is, hef der alles mit te maken. Want de iene dag schriej wat kritisch over een collega en de aandere dag ziej menare alweer. Zanger/dichter/joumalist Ab Drijver zee ‘t zo: „Aj in Drente kritiek wilt geven, kuj ‘t beste mar een kogelvrij vest an schaffen,”. Jaap Goedegebuure citeerde kriticus Kees Fens: „Een kriticus mut gien schrievers ontmoeten”.

Kritiek
Goedegebuure ontmoette streektaalschrievers: Hij nuumde een recensie een schriftelijk geformuleerd leesveurstel mit weerdoordiel. Dat weerdeoordielheurt derbij! De kriticus beoordielt ‘t boek op zien literaire weerde. Is ‘t boek niet literair? Dan wordt ‘t niet bespreuken. En een boek dat niet bespreuken wordt, bestiet niet. De literaire kriticus is naor ‘t oordiel van Goedegebuure de belangriekste zeef daor as een boek deurhen mut, veur ‘t bij de lezer op taofel lig. Hij ontkende niet dat radio en benaam tillevisie (Van Dis) grote invloed hebt op de verkoopciefers van boeken, mar ‘t veur de camera holden van een boek vergroot de literaire tiedschriften en de uutgevers.
Goedegebuure onderscheidt drei soorten van literaire kritiek:
– de informatiegevende kritiek
– de opiniërende kritiek (informatie + commentaar)
– de columnachtige kritiek
(‘t giet niet in de eerste plek um een oordiel, mar um een boeiend stuk over een boek). Hij had ‘t over de officiële literatuur, die domineerd wordt deur Amsterdam en wieder onderscheidde hij een drietal subsystemen, die enkelt ansluting hebt mit de ‘grote’ literatuur:
– de vrouwenliteratuur
– de Vlaamse literatuur
– de streektaalliteratuur.
Volgens Goedgebuure had Fens geliek mit zien opmarking over kritici die beter gien schrievers ontmoeten kunt. Dat haalt de scharpte deruut. Tot zowied Jaap Goedegebuure zien inspirerende lezing. En muw nou hengaon en zeggen: hij hef ‘t mooi ezegd, mar wij gaot hier op de Olde voet verdan? Volgens mien bescheiden miening bi’j dan dom bezig. Volgens mij mut ‘t fenomeen ‘kritiek’ in de Drèentse schrieverij een stevig fundament kriegen. ‘t Zul een goeie zaak wezen as der een pries in esteld zul worden veur de beste kritiek. Ik stelle veur: De Golden Bongel.
Ik zul graag in de jury zitten, zo bescheiden bin ‘k ok wel weer. En as een goeie literaire kriticus • constateert dat der mar 3 goeie Drèentse boeken in ‘t jaor uutkoomt? Dan hef hij volgens mij geliek!