Richtlienen van Jan Naarding angaonde de schriefwieze van het Drèents 2
Richtlienen van Jan Naarding angaonde de schriefwieze van het Drèents 2
rateln, davern. As de oo-achtige aa schreven wordt as ao, is ‘t raodsem en logisch de e-achtige aa te schrieven as ae. Nog dringender is dat, umdat de kinder in de schoel dit tieken al laerd hebt in aoler Nederlands.
Vaak schrif men èè. Dat hef indertied een noodsprong waest van schrievers die Fraans kenden, maor ‘t was ‘n hiel ongelukkige noodsprong, aw ‘t aerlijk bekiekt. Want wij volgt de Nederlandse spelling, niet de Fraanse. En boetendat, èè komp in ‘t Fraans niet veur. Maor ‘t slimsee is nog, ‘t gef gloepends gaauw anleiding tot drukfouten. En hoe môt men an, as men ‘t aksent wil angeven? As ‘n Zudenvelder schrif: Gèven wik ‘t niet, maor ij kunt ‘t wal liènen, zal elk dat lezen as gaeven, en dat is de bedoeling niet. Laow de aksenten allen holden um de naodruk an te geven en ze anerwoorns niet gebroeken.
Dan is er nog ‘n klaank, in ‘t Nederlands onbekend, die van hie „moet”, hie „doet”, hie „ziet”. Daor mut, dut, zut zegd wordt, is geen kaolde an de locht. Op aner steden moew ‘t Duuts te hôlp roepen en schrief wij : môt, dôt, zôt. Zo ken wij ok hôôr en hôren naost heur en heuren.
Noord-Drenthe zit met de klinker van woorden as goed, bloed, moeder groen, broeden, vloeken diep, zien, steen. ‘t Makkelkst is misschien dat men er schrif: goud, bloud, mouder greuin, breuiden, vleuiken deeip, zeein, steein. In het uiterste noorden, daor de Grônningse invloed nog groter is, kan men schrieven: goud, bloud, mouder gruin, bruiden, vluiken deip, zein, Stein en misschien daip, zain, stain.
In ‘t zuudwesten zit men met woorden as over, boven, steenkolen regen, de deel, even. De klinker erin is net as die van avond en serre, men schrif dus zunner bezwaor aover, baoven, kaolen — raegen, de daele, aeven. En scheper en Aaltje en Klaasje wordt er „schôper, Oôltien en Klôsien.
Alle oetgangen schrif men net as in ‘t Nederlands, dus lopen, kommen, zingen en niet loop’n, kom’n en zing’n, want hoe maer komma’s hoe on’dudelker. Bij alles môt men op ‘n allereerste naogaon: ‘hoe kunt de mieste Drenten mij op ‘n makkelksten lezen? En laow dan erbij bedaenken: alle klaanken weercreven in aparte tiekens, is onmeugelk, en ok hielndal onneudig.
As Zudenvelder is hoed met ‘n lange oe hiel wat anners veur mij as hoed met ‘n kôrte; verschilt ruken met lange uu nogal van ruken met ‘n kôrte; zo verschilt ok mien en dien (lang) van mien en dien (kôrt) Ok is ‘n klok (hen met kukens) niet bepaold een klok uurwark. Maor zuks huuft men niet in de spelling an te geven. Elk begrip mij as ik schrieve: De hoed zit goed; de hoed dee mij zaer; ik ruuk hem stevig; ik ruuk de roze; wat mien ij van mien wark; ik dien bij dien breur evengoed as ‘n Westdrent deur hef, dat is bedoeld met:
hie had de rogge op de rogge.
Ienvoudig schrieven, dit is: alle overbodige dingen wegloaten, aait dezôlfde regels volgen. Die bint dus :
a: dak, latten, va, maken
aa: raak, waakzem
e: weg, wegen, beter
ee: beet, leesber, hie dee, slee, zeeman
o: boten, boren, stro, zo, stromiet
oo : stoomboot
ao: schaop, slaopen, aover, baoven, taogen
ae: paerd, Gaert, waeter, laeter, de daele, laeven
ô: dôt, blôssem, kôrt, hôren, spinnekôper, Klôsien ôô: hôôr, hôôrt, Oôltien
aai: zaaien, draaien
ei: zeien, dreien, Stein, bein, brei/
eei: zeein, steein, beein, deeip, breeil
eui: greuin, bleuin, vleuiken
uui: muui ( = tante)
ui: blui, gruin, fluit
oou: gooud, blooud, moouder
0u: goud, bloud, mouder
Men zal dus, al nao cle streek, schrieven:
raken, gapen, of raohen, gaopen of raeken, gaepen
regen of raegen, beter of baeter
over, boven of aover, baoven
peerd of paerd
mut of môt
heuren of hôren
zaaien of zeien of zeeien; kraai, krei of kreei
Stien, steein, Stein, misschien stain, zo ook brief, breeif, brei/, braif
greun, greuin, gruun, gruin
goed, goud, gooud, good
Zo komp elk dialect, elke streek, elk darp an zien trekken en toch hew almaol ien en dezôlfde spelling tot gemak van lezer en schriever beiden en tot beter begrip ok veur vrômden.