Ruterzalf -Kijk in de Digitale Kocks D.v.h.N. 09-06-2009
Ruterzalf -Kijk in de Digitale Kocks D.v.h.N. 09-06-2009
Ruterzalf: kijk in de Digitale Kocks
Door Jan Wierenga
Wie weet wat het Drentse woord edderloofbetekent? De digitale.versie van het Woordenboek van de Drentse Dialecten geeft onmiddellijk uitsluitsel. Edderloof, adderloof of addertonge is Drents voor adelaarsvaren. In Buinen zeggen ze ‘t volgens het woordenboek zo: Adderloof moej tuschen de iemskôrven zetten tegen de moezen, oftewel: de adelaarsvaren moet je tussen de bijenkorven zetten tegen de muizen. Aan edderloof werd ook een medicinale werking toegeschreven. Slapen op een hoofdkussen, gevuld met versgeplukte varens, bracht verlichting bij reumatische pijnen. Dat staat dan weer niet in het woordenboek, maar in Vroeger volksleven in Drenthe van Gerrit Kuipers.
Vorige week woensdag werd de digitale versie van het Woordenboek van de Drentse dialecten in het Provinciehuis in Assen officieel in gebruik gesteld door de nieuwe commissaris der Koningin in Drenthe, Jacques Tichelaar. De cdK werd onder meer gevraagd, het Drentse werkwoord tiggeln in te toetsen. Via een groot scherm kon de hele zaal meegenieten. Als vertaling gaf het woordenboek: erop los slaan. Hij tiggelde der mal op zoals ze in Barger-Compascuum zeggen…
De internet-uitvoering van het woordenboek, naar zijn geestelijk vader dr. Geert H. Kocks ook wel de Dikke Kocks genoemd, werd voltooid op het moment dat er in de staten van Drenthe enig gedoe ontstond over de status van het Drents als erkende (nedersaksische) taal. Gevreesd werd voor ‘Friese toestanden’: als het Drents ons maar niet dwingend wordt opgelegd, als het maar niet teveel geld kost en teveel administratieve rompslomp oplevert. Jan Germs, directeur van het Huus van de Taol, schudde woensdag verbaasd het hoofd over zoveel koudwatervrees. Wie zit dââr nou op te wachten, vroeg hij zich af.
Terug naar Vròeger Oolksleven in Drenthe, en wel het hoofdstuk Volksgeneeskunde. Wie schurft had, moest zich ‘s morgens spiernaakt door het bedauwde gras rollen. Of de lijder moest zich melden bij de plaatselijke scheper, die de beschikking had over een probaat middel tegen schurft bij schapen: de zogeheten ruterzalf. Voor alle zekerheid dit niet-alledaagse woord ingetoetst in de digitale Kocks… en verdraaid, die kwam direct met het antwoord: ruterzalf is zalf tegen schurft. Het woordenboek verstrekt ook voorbeeldzinnen: Ruterzalf leupen de Olde schepers altied met (uit Schoonlo). Wie last had van keelpijn (Dikke Kocks: halszeerte) moest een gedragen sok van iemand met zweetvoeren (zwietvoeten) om de hals dragen.
Kijk dus in de Digitale Kocks: www.drentswoordenboek.nl..