Steven Benting Een Drents verhaal van D. Enniga
Steven Benting Een Drents verhaal van D. Enniga
Steven Benting
Een Drentsch verhaal van
D. Enniga
1
– ’t Was stil in d’ollerwetsche boerenkeuken van Benting kinner.
Minoa zat an toafel maank d’ol hoozen en Wilm was an ’t prunen snien.
Heur breur, Steven, kuchte, ies ’n paar keer en zee doe:
No moej’ ies even noa mij lustern.
Mien voaders bedoeling is aaltied west, dat ik hum bij zien starven in alles zul vervangen, zoowal in geldzaken as in aal ’t aner. Hie hef jo beiden dat misschien wal nooit zoo openlik zegt, mor mij wal en ij twie moet er van no af an reken met hollen, dat ik hier de man zin, het heufd van d’hoesholling, woor alles um dreit, dat er niks gebeurt boeten mij. Dat ziej’ an de noagedachtenis van d’ol lu verplicht. Ik wil dij, Minoa, veural op ’t hart drukken, dat de hoesholling er zoo zunig meuglik langs mot, wij moet veuroet en niet annersum, hol doar reken met.
Do hèz’nog wal ies veur ’n gewoonte achter mij um wat weg te geven en hier en doar wat hen te dragen, ok hem Jans Dieks zien vtouw, dat mot van stonden of an ophollen. Ik kan ok nie thelpen, dat ’t bij die lu ’n sukkelachtege hoesholling is. Jans is al veer moand met de huur achter; ’t lik nargens op. Mien voader luut dat mor loopen, doe wazz mangs wal ’n joar ten achter, die was doar veul te slap in, dat stunt mij wal ies zoo geweldig tegen. Hinnerk Bartels op ’t aner spil is ok al weer lang over tied. Ik zal ’t nog even an zien, mor dan zeg ik ’t heur op, doar kunt ze op an, dan moet ze vertrekken. Elk moet mor op zien eigen zaken passen, doar giet niks van of. Ik heb de papieren in ’t kamnet ok ies bestuderd en er schuldbrieven bij vunne van lu, die mij lang niet wis genog zint. Doar maak ik ok zoo gauw meuglik ’n ènde an, dat geld moet op hiel kurte termien binnen kommen. ’t Kan mij niet schelen hoe, mor betalen zult ze. En no wij toch zoo an de proot zint, moe’k jo dit ok nog ies even an ’t verstand brengen, wat of ik over die zarkstienen dach heb. IJ beide zekt no wal, daw’’t an d’ol lu mèr as verplicht zint en daj’ heur die èr zoo gèrn doen wilt, mor ik vroag mij of, wat hebt ze er an? ’t Hef joa niks gien zin. Zie zint weg en ’t is ’n duur grappien, dat gien cent opbrenk. Die stienen likt doar mor te verweeren. Dat mot over goan, ik begun er gil niet an. Ja toe mor, no moej’ ook nog met d’buusdoek in d’oogen wrieven; met die kinnerachtege kuusten breng ij mij niet van de wieze. Albertien in Wiester is noa de begrafenis ok al over die zarken an ’t zeuren en zemelen west, mor ik heb heur duudlik maakt, dat ik allien hier de zaken regel en dat ze ’t heur ok niet in de kop moet halen um hier an ’t goed te plukken, as ze ’t belang van heur kinner veur oogen wollen hollen, want dat die t’ anners later van mij gewaar zullen worden. ’t Goed giet toch almoal later heur kaant op. Van oes drie zal er toch wal giende zoo onwies mèr wezen um nog an trouwerij te denken. No weet ij er alles van, kom overende Wilm en geef de pèrde nog wat heuj in de reep, wij goat hen bedde, wat doew’ er langer te zitten, ’t is mor vuur en licht verbrannen veur niks”.
Steven was nog ’n hiel toer an ’t prakkezeeren en an t’ reken, veur dad’ in sloap kwam’ mor dit stukt wal bij hum vast, hie zal de zaken wal ies opknaoppen, ze zullen met zien geld niet langer in de buus loopen.
Minoa lag ok nog lang wakker en dacht an heur breur, an Steven, die toch veur zoo veul mensken in ’t darp zon zegen kun wezen, en die doar mor hen leefde in hebzucht en gierigheid en met al heur geld en eigendommen ’t leven nog zoo muujlik muuk.
’t Was heur no nog weer zoo opvallen, hoe hard of zien oogen stunnen. Doar kwam no nooit gien zachte of bliede glans in. Dof bromde de leste slag van de groote hangklok nog noa, doe Minoa in deveerte Harm, de nachwacht in zien aaltied gelieke en ientonege treurzang heurde roepen:
– Elf uur hef de klok.
De klok hef elf –
Wat gaf heur dat ieder keer weer ’n angstig en benauwd gevuul, zon bange drieging van ramp en onspoed; doarum dee ze d’oogen dicht en zee hiel zachies:
– Hemelsche Voader, bescharm oes ok weer dizze nacht. Wil troost en rust geven woor ziekte is en lieden…. Voader, heb nog wat geduld met Steven…. Uw wil geschieden …. Amen,-
– ’t is oes almoal wal bekend, dat partie mensken heur aaltied brutoal hen veuren dringt, en anern heur bescheiden trugtrekt. Doar haj’ nog Bentings kinner, zie wazzen met heur veeren, twie breurs en twie zusters, woar ien van trouwt was met Bart Nijhoes, de kaant van Wiester op, mor ij heurden in ’t darp Wilm of de wichter zelden of nooit numen. ’t Was aaltied: Steven. Aj’ die zoo heurden proten, leek ’t ok net of alle van hum was.
“Mien pèrde, mien koenen, mien land en veld”.
Zoo redeneerde Steven, en hie was niet ies de olste van de kinner. Mor ja, hie had over de anern aaltied al de boas speult en doe d’ol lu weg wazzen, had’ veur goed ’t roer in hannen nummen. Wilm en Minoa luten dat hen goan um toch mor vree te hollen, die wazzen veul inschikleker en zachter van oard. Hier kuj’ no zoo goed weer ies zien, hoe de natuur en ’t karakter oet ’n kanner kunt loopen zuls bij kinner oet ien gezin.
Bentings hoes met de groote unnenschuur was zeker wal ’t olste in ’t darp. De stroodoak rekte hoast an de grond en de heujschuur was in de loop van de tied tegen ’t deelendende anzakt. ‘Zag er van boeten lang niet florizant oet. De kostalmuur boekte wat hen boeten, doar stunnen al joaren ‘n paar ieken stutten tegen. Steven kun er gemakkelk ’n flinke nije woning het zetten, mor doar begunde niet an.
As doar ies over proot wuur, dan zeed’, dat ’t net blieven zul zooals ’t jaoren en joaren leen deur ien oet Bentings geslacht er hen zet was. De binten, balken en posten wazzen almoal van stark en best ieken holt, mor ’t hoes hunk ’n beetien scheif, het was deur de joaren wat op d’ien zied over goan.
Van binnen mug ’t zuk anners nog wal zien loaten, de keuken en de kamer wazzen goed unnerhollen en t’ meubelair kuj’ ok gerust bekieken. Er stunnen drie kamnetten met blinken beslag en met mooie gebloemde kommen er op. In de ollerwetsche glazen kast pronkte veur’n groote wèrde an old posjelein.
Er hung ’n klok, die zulfs de stand van de moan, de doatum en de moand an gaf en op de schustienbossem stunnen teller woor de opkoopers van oldheid, van antiek goed, grof geld veur beun en geregeld op of kwammen.
Mor dan zee Steven”
“Ik heb ze hier wal had, die er veul en veul mèr veur wilt geven as ij nog bied.”
(Wordt vervolgd.)
Steven Benting
Een Drentsch verhaal van
D. Enniga
2
Ja, van binnen was ’t wal te zien, dat de Bentings er warm bij zatten en lang geen kleine keuterlu wazzen. Doar kunnen de kamnetten wal mèr van vertellen, die kunnen jo wal wat loaten zien, mor ze zatten altied goed op slot. ’s Oavons keek Steven zulf aal de deuren nog even noa, want ze zullen hum van ’t geld ofblieven, en hie vertrouwde gien mesnk. Hier had ’t er mangs benauwd van. Geld was zien leven, hier wol er nog veul mèr bij hebben, goldgeld veural. ’t Mus mooi tingeln, dat was zien muziek, dat gaf leven en voldoening in zien kleine grieze oogen. Er was niks mooier veur hum in de wereld, dan geregeld weer ies te tellen en wat op te bargen bij ’t aner. Dat nam zien hiele bestoan en leven in beslag, dat beheerschte al zien doen en loaten. ’t Geld was hum de boas, aal ‘t aner luut hum kold, en daorum timmerde Steven gien nij hoes, want dat kostte geld.
Hie zette lieve no ’n stur mèr um ’t overende te hollen. ’t Timmern gung niet over oet eerbied veur zien voader of grootvoader, niks er van, gevuligheid speulde bij Steven gien rol. Die hum tiendens de ziekte van d’ol lu in ’t hart had kunnen lezen, die had zien, dat ’t hum veul te lang duurde.
Niet dad’ heur ’t leven niet gunde, zoo slim was ’t nog niet, mor um ’t geloop van de dokter en dan die dure meedsienen.
Op kleedoazie dee Steven niks. De pet had’ altied schief op ’t rossege hoar hangen, hie paste goed bij de ol hoeze in ’t darp, die ok almoal schuun en schotsch deur ’n kanner laggen, net of er ’n zoeger maank west had.
Op ’n mooi oetzicht was gil gien acht slagen. Bij ’t bouwen hadden ze vast zòò dacht: – Hier mot ’t mor wezen en dan moew’ de baner op die kaant hebben, dat is oes het gemakkelkst met ’t in- en oetveuren. –
En zo keke de glaze van de ien oet op de deel van d’aner.
’t Lag almoal zoo gek deur ’n kanner, dat te vrumde lu mangs’n hiel toer in ’t darp lupen de dwelen, veur dat ze terecht wazzen. Um hoes hen stunt ’t vol met bulties stroo, zodden en plaggen. Mensken oet de groote stad, die dat veur ’t eerst zoo zaggen, kregen hoast d’ indruk, da ze tusken ’n wilde volksstam verzeild wazzen. Mor doar was ’t wied of. Op ’n enkele oetzunnering noa wazzen ’t almoal hiel bezadigde lu.
Zie hadden wal heur fouten en gebreken, dat sprek van zuls, en met de moede wazzen ze wat achteran, mor as menk en ok wieder stunnen ze nog al wat hooger as ’n groote hoop stadslu, die zuk zoo gèrn wies muken, dat ze wat mèr wazzen, ja zuk einlik verbeelden, dat ze boven ’t volk van ’t platte land oarig oet stakken. Mor dat kwam, deur dat ze ’t verstand in de stieve boord en ’t bolhoetien hadden zitten. Met de mond wol ’t wal bij dat soort, dat was in udder, mor o kèrl, ij muzzen de brieve ies lezen van zon stadsjonker. Ja, met het misverstand dat ik doar op ’t ooge had, zit wij no ok nog wal ’n beetien. Er wordt ok no nog ’n verkeerde moatstaf anlegt um de wèrde van ’n mensk en zien arbeid te bepoalen. Er wordt nog niet zoo zeer vraogt, wat wij einlik betiekent in de matschappij en veur de gemienschap, mor wal hoe of aner mensken ’t best idenstbaar maakt wordt um de oetkeering van de firma Griep en Zoeger umhoog te brengen, en dat is ’n gevoar jongs veul grooter als aal de coloradekevers bij ’n kanner. Doar moew met man en macht tegen vechten, wij lu van ’t platte land veural, er mag gien ien wegkrupen. Dan beleef wij ’t misschien nog ies, dat ze veur oes an de pet tikt, zooas wij dat nog vaak doet veur die ’t niet wèrd zint. Doar moet ’t op an heur! ’t Volk, dat warkt en poetert veur de eerst neudege levensbehoeften van ’t mensdom, moet in ’t gelid kommen en met veuran stoan. Mor ik moet niet te wied afdwelen, want dan raak ik er oet. Ik had ’t over dat darp. An braand mus ij doar mor niet denken, want as dat ongeluk zuk veur dee, dan gung ’t er almoal an. Wat haj’an zon paar brandkoelen en ’n spuit met stukkende slangen? Ik heb ok wal ies met moeten doen, as dat zakien perbeert mus worden. Gewoonlik gung er dan eerst ’n boerbriefien rond. Nou , mor dat gung er dan van langs, dat wi’k je vertellen. “Hoe stiet ’t met de slangen?”, heurde ik de burgemeester ies ’n keer vroagen an de wegwarker van de gemiente, die de spuit en ‘t aner gerak mus verzurgen. “Nou burgmeester:, zoe Gerriet, “ik heb ze ’n paar dage leen nog ies in d’ hannen had en bevuult, mor zie zint zoo stief en verschrompelt as sunnerkloas zien gat, Mor ja, as meneer er op stiet, dan moew’ weer ies an ’t sissen”.
Jan Wilbers had as brandmeester bij ’t spuiten de leiding en ’t was ’n oarigheid um te zien, hoe Jan met zien kromme bienties over de slangen hen swanselde en iedere keer kwam te vallen.
Ien keer hebt ze hum met ’n paar man oet de brandkoel moeten trekken. ’t Was wat glibrig op de kaant worden en hie kwam an ’t achteroet loopen aal harder en harder en doe achterover in ’t braandgat. Ze hadden hum er gauw genog oet en hie lachte zulf nog zien best met, mor doed’ zag, dat Steven Benting hum oet stunt te gniezen, Steven, died’ niet lochten of zien mug, doe begunde glunig te worden en zee”Meneer penning zestien kan ok nog lachen, ik dacht dat ij niks anners kunnen as geld tellen en mesken ploagen”.
“Ik lach” zee Steven, “umda’k niet begriep wat ij hier bij de spuit doet te strampeln met jo kromme stelten, er kan wal ’n zwien tusken je bienen deur loopen”.
“Nou”, zee Jan, “ij stoat doar toch, perbeert ’t mor ies”.
Doe gung er ’n algemien gelach op, en Ottien Scholden, de aaltied met Steven overhoop lee um ’n overweg in de nes, sluug zuk met d’haand op de knie en schriewwde wal hoe hard: “Middel in de roos jongs, kèrl kèrl, wat ’n mooit schot!”
Ottien was in dienst west, dat was aaltied an zien proot nog te heuren.
“Links in de flank”, en “vrijwilligers vóór”, zeed’ gewoonlik as er ’t ien of aner gebeuren mus, en dan had, van die oetdrukkingen: “As Mie komp met slappe was”, en : “Dat is nog al oogies”.
Dat wazzen zoo van die anhalingen, die Ottien van de soldaotenkamer over hollen had. Ja, Steven mus ’t vaak kennen, mor hie was niet zoo slim gevulig. Hie luut ze doe ok mor lachen en stapte noa afloop deur het smalle binnenstegien op hoes an. Hie dacht bij zuk zuls: – Die ’t lest lacht, lacht het beste, ik zal ze wal kriegen, Ottien zien breur zeg ik murgen an de dag ’t geld op, dan weet ze, wat ze an mij hebt. Dat Koeverse kantoor gef ok nog mèr rente,-
(Wordt vervolgd.)
Steven Benting
Een Drentsch verhaal van
D. Enniga
3
Jan Dieks, ien van Steven zien meiers, kwam ’n tree of wat achter hum an en zee: “’t Was weer niks met de spuiterij Steven, zie moet wal ies in de pottemenee veur wat nij gerak, veur ’n nije spuit, de slangen zint joa zoo dicht as ’n zeve”.
“Ja zeker”, zee Steven, “ij proot wat met d’anerne hen, ’n nije spuit, toe mor jongs, aaltied wat anners. De wegen deugt ok al niet mér, er moet ’n stroat kommen, ja, ij weet ’t wal en die te arm zint um te lachen die schrieuwt het hardst. As ’n aner ’t mor betaalt, want wel driet er veur op, vroeg ij jo dat wal ies of? Wat kan ’t jo schelen, ij leeft mor zoo wat weg, ’t zal jo tied wal duren denk ij bij jo zulf”.
“Och ja,” zee Jans, “mien tied wal duren? Dat week niet, wat za’k doar van zeggen, ’t moet toch ok weg kommen, woar ’t is , woar of niet?”
“Ja net, dat is jo stokpèrtien,” zee Steven, “zoo denkt je kalver er ok over, kiek mor, doar stoat ze weer met de kop over de toen in mien heujbult te trekken, dat mot sebiet veranern, dan moej’ ze mor kniehalstern, wat dank ij wal? Ja, ik heb nog mèr met jo te proaten, ik goa ies even met je in hoes, Wij moet ies kloarigheid met ’n kanner maken over de huur, dat giet zo niet langer.”
Jannoa, Jans zien vrouw, was ziekelik en bedlegerig. Het schutteltien met wat plakkies nagelholt, dat Benting Minoa heru net bracht had’, scheuf ze unner ’t dek, doe de beide maanlu in deur kwammen. “wij moet ies road sloan,“ zee Steven, “of dat zoo nog langer met jo deur kan goan, ij leeft hier mor wat vot net of ’t je eigen spil is, dat holt langer gien stand, ik wil geld zien en aj’ dat niet hebt, dan mot ’t mor op ’n aner meneer.
Ik wil jo an de melkkoenen nog niet kommen, mor ij moet oflussen, doarum heb ik zo dacht, ij muzzen mij in donker oavend dat jongbiest mor brengen, en dan zeg ik je dit er nog bij , ij moet noa wat anners oet zien, want ij verwaarloods mij de boedel, ’t land hej’ ok lang niet in udder”.
’n Magere witte haand scheuf de beddegedienen wat weg en ’n paar holle oogen keken Steven strak an. Zachies zee Jannoa: “As dat jo voader en moeder nog ies muggen weten, hoe ij hier in ’t darp op treedt. Jo voader, woor wij al van oez’ kindtied of unner woont hebt en aaltied met groote voldoening van weerskanten, want hier was ’n hèrschup, die wus hoe of ’n huurder er mangs tegen mot knoojen um elk zien recht te doen, ’t was ’n man oet doezenden.
As Lukas, oez’ jong, ’n paar joar wieder is, dan komp t almoal terecht. IJ zuukt het zoo leeg bij den grond, ij muzzen wat mèr an hooger dingen denken dan an geld. Nee Jans ij huuft ’t heufd niet verdrietig op toafel leggen, ij doet genog je best, de moed niet verliezen, Minoa en Wilm zint er ok nog”. “ik heur wal, ’t is met tij nog zoo slim niet,” zee steven, “do kaas ’t doar wal hollen en ’t bekkien nog wal reuren as ’t er op an komp, mor dat brenk gien zoden op de diek. Ik doe niks op aal dien gezemel. Wat mien voader dee, dat was zien zaak en Minoa en Wilm zult doen en loaten wat ik goed vin Moe’k ok nog an hooger dingen denken? Ik dacht, da’k hier um deel al wark genog had met lu as ij um an mien recht te kommen.’ Doe sluug’ de deur achter zuk dicht. Net op tied, want jans ruuk zoo overstuur, dad ‘op sprong stunt um de tang te griepen.
’n Paar uur later, ’t wuur al wat donker, stunnen Wilm en Minoa met ’n beiden in de baner, doe Jans met ’n biest an touw um d’hoek van ’t hoes kwam.
“Wat hèj’ met dat biest veur, Jans, vruug Wil, woorum zet ij die in oez’ schuur?”
Jans keek verschrikt um, hie wol wat zeggen, mor ’t was net of hum de keel dicht zat. “Steven…..,”heudern ze hum zeggen. Doe keerde zuk hoastig um en vot wazze. ’t Wuur hum in ’t darp te benauwd. Doar gin acht ’t veld laggen de moa, doar was ’t stil en vredig. Jans wol weg van de mensken, weg van de Stevens. Hie dacht niet mèr an Jannoa, niet an de jong, hier wus zulf niet, wat er almoal in hum um gung. Mor doar gin in de moa doar luup de stroom, doar gung vroeger met d’ aner jons hen visken. Doar wazze ien keer hoast verdruken, ze hadden hum nog net kunnen griepen en nooit mugge later van zien moeder weer zo dicht bij ’t water kommen. Zien moeder, lang, hiel lang was ze al weg noa dat groote onbekende oord. Ze kun hum no niet mèr bescharmen. En toch, doe Jans doar zoo moedeloos an de kaant bij de sroom zat zat en in de diepe kolk staarde, hoe heller kwam heur beeld hum doe veur de geest. Doar stunt ze vlak veur hum . Ze keek hum treurig an en stak d’hannen noa hum oet, nuumde zachies zien naam en zee: –
– Moeder waakt nog stoa op, vertrouwt op Hem –
Doe sprung Jans overende, ’n onweerstaanbare drang dreef hum weg van dizze ploas. Schaamte bekreup hum, dad’ zoo wied kommen was um vrouw en kind te vergeten, die er dan toch allien veur bleven zitten. Even stund’ stil en hoastte zuk dan deur t’ nat bedauwde gres op hoes an. ’t Was of ’n bange last hum van de schollers vult, ‘t wuur rustig van binnen, vredig as doar in ’t gruunland, woar zulfs de wiekslag van ’t late vogel nog was te heuren. Duuster was ’t veld veur de moa, mor Jans kende de weg in ’t blinde wal,, het kleinste padtien was hum eigen.
Wat had’ er al niet ’n loopen doan. Hie stapte flink deur, wol ’t in hoes weer goed maken, ze wazzen misschien wal ongerust.
Van de kaant van ’t darp kwam gezang: – het zonlicht moge nederdalen, Maar gij mijn licht begeeft mij niet –
Dat was Ottien zeker, want er kwam doadlik achteran:
– Soldaat, geen beter leven, want alles gaat hem naar den zin -.
– Jannoa was noa dat gesprek met Steven oarig van streek west, vermuujd had ze ’t heufd in ’t kussen legt en was an ’t prakkezeeren kommen, wat of ’t leven dan toch in had, as ’t niks was as telerustelling en gebrek.
Met volle moed hadden ze heur er met ’n beiden veur zet um veuroet te kommen, aaltied even zunig en oppasend, en was ’t anners west dan warken van de vro murgen tot de late oavend veur ’n armlik bestoan, vol zurgen?
Och’ ’t wazzen toch einlik ok mor slaven, aaltied mor knoojen veur ’n aner.
Zulf kregen ze niks in d’hannen, alles even betuun, deur en deur slecht tieden, ’t vee goedkoop, en ’t verbouw vaak o zoo schroal.
De eier en de botter muzzen weg bracht worden veur de hoog neudigste winkelwaar. De schoapwol gung weg veur ’n stukkien kleer. Jans en de jong kregen ’n likkien stroep op ’t brood en zijn, och zie at mor zoo weinig ’n paar beschuten in wat melk, doar hult ’t met op. Ze was ziek en slap. Ieder keer wol Jans heur nog foppen met ’n ei in de koffie, mor ze kun ’t er unmeugelk in kriegen en ’t zul ok te duur worden. Jans wass zoo bezurgd en goed veur heur en unner aal de muujleke umstandheden aaltied nog opgeruumd. Mor ze had wal zien, hoe mager of’oet keek in de leste tied.
(Wordt vervolgd.)