Verlost uit de spagaat van trouw en ontrouw D.v.h.N. 30-11-2007

Verlost uit de spagaat van trouw en ontrouw D.v.h.N. 30-11-2007

Verlost uit de spagaat van trouwen ontrouw

Door Gerard Stout

uim zestig jaar geleden vocht Jan Zantinge in voormalig NederlandsIndië. Ingrijpende gebeurtenissen na oktober 1947 kleurden zijn leven. Zantinge,t uit Westeinde bij Dwingeloo (1927 – 1996), was als dienstplichtig militair ingedeeld bij het Korps Speciale Troepen in de voormalige kolonie. Na terugkeer uit Indië werkte hij als onderwijzer aan de lagere school in Nieuwleusen. De jaren in de Gordel van Smaragd vergezelden hem dag en nacht.
Een deel van de herinnerin- gen staat in ‘ Flustern zunder zwiegen; een weergave van oor- logshandelingen en de na- sleep terug in Nederland. De bundel bevat tientallen korte verhalen en schetsen. De meeste verhalen verschenen eerder in Roet, Drents Letterkun- dig Tiedschrift, en in beze Volk, maandblad voor Drentse taal en folklore. Een aantal niet eerder gepubliceerde verhalen komt uit zijn nalatenschap.
Zantinge is geen groot verteller. Zijn verhalen zijn rechttoe rechtaan. Een onverwachte ontmoeting of de begrafenis van een oude dienstmakmaakt herinneringen los. Zijn beleVing aan het front, de inval in dorpen, het platbranden van huizen en het knetteren van de brengun komen C veel terug. Hij heeft niet veel *woorden nodig. Zijn observaties zijn veelal koel: alweer een strijdmakker gedood.
Op de achtergrond komen familiedrama’s naar voren. De gedode militair, in Nederland verloofd of getrouwd, blijkt een Indische vriendin te hebben, en een kind. De dood was i een verlossing uit de spagaat Van trouw en ontrouw. Niet ieder stierf voor koningin en vaderland.
Vaker dan eens zwijgt Zantinge tegenover dienstmakkers en familie over de ware aard van de gebeurtenissen. aNa terugkeer fluistert hij de werkelijke gang van zaken. Hij gaat voorzichtig om met gevoelens van nabestaanden, toch wil hij gezegd hebben wat zijn waarheid is. In de eerste – aangrijpende – verhalen komt een literaire toonzetting naar voren, de latere verhalen hebben het karakter van gelegenheidsschetsen. Karakters blijven steken in namen zonder gezicht, dat maakt inleving lastig,
Zantinge gaat overspel, incest en discriminatie niet uit de weg, onderwerpen die in zijn jaren een heftiger lading hadden dan tegenwoordig. Terugkerend thema is bange mensen zonder _ruggengraat. Ook journalistieke. berichtgeving over de strijd blijkt niet te kloppen.
De oorlog wordt in de Nederlandse pers heroiScher en rooskleuriger voorgesteld dan door de soldaten ter plaatse ervaren. De leugen regeert bij de berichten van het frònt. De verontwaardiging van Zantinge is voelbaar. De dagelijkse niemendalletjes in de tweede3 helft van de bundel leunen veelal op een enkele verrassende wending. Na enkele ver, halen is deze schrijfwijze voorspelbaar en zakt de spanning weg.
Flustern zunder zwiegen geeft uit eerste hand een beeld van een soldaat in oorlog. Zantinge doet verslag van persoonlijke belevenissen, waarin naast camaraderie vooral boosheid en teleurstelling overheersen.

Boek: Flustern zunder zwiegen.
Auteur: Jan Zantinge.
Inleiding door Henk Nijkeuter.
Uitgever: Het Drentse Boek.
Prijs: €17,50 (138 blz.).