Wij praot zo plat as wat Drenten over Drenthe N.v.h.N. 06-10-'91

Wij praot zo plat as wat Drenten over Drenthe N.v.h.N. 06-10-’91

Drenten
over
Drenthe

Martin Koster

Wij praot zo plat as wat

Was een hiele slag. Pas een dag of wat later kwam ik weer een beetien bij mien positieven. Blinder, dacht ik al die dagen, blinder, hew daor nou zo oenze best veur edaone. Is dit dan de beloning veur alles daw al die jaoren uut stro ezet hebt? Mar een paar dagen later begreep ik ok wel dat ‘t niet aans ekund had. Dat ‘t absoluut onmeugelijk ewest hebben zul dat ‘t Drèents inienend een taal eworden was. Een taal in stee van een streektaal, een dialect of gewoon ezegd: plat. Mar dan wel plat as geuzennaam, as eretitel, blinder!
De kraante van 1 augustus 1995. Mit grote letters:
GRONINGS EN DRENTS
BLIJVEN DIALECTEN
Ik leze vergreld dat Van Mierlo (D66) en Kohnstamm (D66) van oordiel bint dat ‘t Drèents en ‘t Grunnings en aandere in Nederlaand gebruukte Nedersaksische streektalen beschouwd worden mut as dialecten van ‘t Nederlaands en dat zij um die reden niet in anmarking koomt veur anmelding bij ‘t ‘Europees Handvest voor streektalen of talen van minderheden.’ Al lezende wordde mij de kop oranje. Wat dachten die neilichters van D66 wel? Zulden zij mit heur beidend wel even uutmaken of wij wel of niet in ‘t Europees Handvest te laande komen zulden? Mit wat veur recht deden zij dat en op wat veur gronden? En wat stelt dat eigenlijk veur, anmelding bij ‘t Europees Handvest. Is dat niet barre griezelachtig. Is dat niet ‘t ende van alles?
Laow der veur ‘t gemak van uutgaon dat ‘t van ‘t allergrootste belang is veur ‘t Drèents um an emeld te we zen en laow kieken naor de argumenten van de twei heren politici um ‘t Drèents niet toe te laoten tot ‘t Taalwalhalla. Ze vergeliekt de positie van ‘t Fries mit die van ‘t Drèents en de aandere Nedersaksische streektalen. En zij koomt daorbij tot de conclusie dat ‘t Fries een volweerdiger cultuurtaal is.
‘t Fries hef bijveurbield een maatschappelijk accepteerde standaordspelling, een internationaol erkende grammaoticao, vertaalwoordenboeken, een groot wetenschappelijk woordenboek in statu nascendi, der wordt een bulte literaire boeken in eschreven en der is een beroepstonielgezelschap. Wieder praot de Friezen heur taal in gemienteraoden, de staoten (hup Jeuring!), bij ‘t gerecht, en op schoelen. En zo gaot ze nog een toertien deur.
Gelokkig hew in Den Haog nog een parlement, dat Kohnstamm dizze kaante opsturen kan. Dan kan hij hier vernemen dat ‘t Fries/Frees/Freeis/Freis/Frais inderdaod een hiel ende wieder is as ‘t Drèents.
Mar wacht even. ‘t Drèents is ok niet van gister. ‘t Drèents hef een deur de staoten goed ekeurde spelling, al wordt die nog lange niet deur alle Drèents schrievende Drenten toe epast. Der bint woordenboeken in ‘t Drèents en ‘t Groot Drèents Woordenboek van Kocks is zo goed as klaor. Der wordt ongeleuflijk veul Drèentstalig toniel espeuld. Der bint psalms en gezangen in ‘t Drèents. (Dat leste is aans wel wat overdreven veur een heidense provincie as Drente, mar goed.) En zo kan’k nog wel een zettien deurgaon.
De Drèentse taal is een nuvere taal, mit een grote klaankriekdom, mit eigen woorden en uutdrukkings. De Drèentse literatuur is nao de leste wereldoorlog pas echt van de Drèentse zaanden veengrond ekomen en hef al hiel wat prachtig wark op eleverd (Kiek mar in ‘Drèentse Schrieverij’ van Boerma en Boersma, in elke bibliotheek en boekhaandel te kriegen). En last but not least (um ies een aandere Saksische taal te gebruken) bestiet der bij de Drenten een stark gevuul van verbondenheid mit Drente. En dat leste muj ok niet uutvlakken, Kohnstamm!
Mar, ‘t muit mij da’k ‘t zeggen mut, ien ding is benauwd slecht ontwikkeld bij de Drent: de taalwil. En dat is ducht mij een typisch Nederlaandse eigenschap. Nederlaanders doet heur taal graag in de ‘sale,’ as dat meer opsmet.
Nog een minpunt: alle maonden pleert der bij een viefduzend Drenten ‘t maondblad Oeze Volk in de busse. Dit royaal subsidiëerde advertèensiebladtien tovert de lezer een wereld veur die nooit bestaone hef, waorbij der van uutegaone wordt dat de lezer allent legere schoele + twei jaor Mulo hef en butendes redelijk onneuzel is. Ik kriege altied weer traonen in de ogen a’k wat in Oeze Volk probere te lezen. Ik bin gien geleuvig mèense, mar ik bidde dat die tonte nooit onder ogen komp van butenstaonders as Kohnstamm.

Want die prachtige literatuur van oens en al die aandere zaken die der mit intelligentie in en mit ‘t Drèents edaone bint de leste halve ieuw, wordt alle maonden onderuut ehaald deur Oeze Volk. En as ik in traonen ‘t bladtie in ‘t open heerdvuur smiete (‘t braandt merakel!), dan vuul ik mij o zo Drèents: mien leste ressien taalwil is vut, totaol vut. En ik schame mij dan zo, ja ik schame mij dan krapan dood veur mien plat.