Jan Germs (1954)
Zie hadden daor een schoel en een voetbalclub en die waren allebei belangriek veur de kleine bözzel van Griet Snoeijing en Jan Germs sr. Hie gruide op met ‘t Drents. Zien pap was een veenkoloniaal en zien mam een Oringer. Hie prat nou nog altied zien moedertaol. Hij gung naor de ULO in Börger en later naor de HBS in Emmen. Daornao hef e op de PA gaon um schoelmeester te worden. In 2002 is e streektaolfunctionaoris worden bij Stichting Drentse Taol. Vanof 2007 tot september 2019 hef e directeur van het Huus van de Taol in Beilen west. In 2009 is e keuzen as Drent van het jaor.
Jan Germs kreeg op zien Drentstaolige stukkies in ‘t schoelkraantie van Gasselt veul positieve opmarkings. Doe e een koppel verhalen bij mekaar had, hef e ze ies opstuurd an Het Drentse Boek en die wol ‘t wal oetgeven.
Zien verhalen bint veur een diel autobiografisch, al gebroekt Jan Germs zien dikke doem ok geregeld. Jan Germs schref over zien familie, zien liefhebberijen, de Drentse taol, ‘t underwies en wat hum rak.
Op 1 juni 2006 is zien eerste novelle oetkommen: Daphne, het verhaal van het loze wichie. Jan Germs leverde een bijdrage an de drie mini-oetgaves die het Huus van de Taol bij speciale gelegenheden oetgeven hef: Vueltaol (2009), Mag Majesteit hier wel wezen (2013) en Deurtrappen! Op fietse deur Drenthe (2014). Over de Drentse taol en het Drents in het underwies hef e publiceerd. Met ingang van 2020 schref e columns veur het Drentse tiedschrift Zinnig van het Huus van de Taol.
Publicaties:
- De sigaar (körte Drentse verhalen, Zuudwolde 2004);
- Moi, taalgids Drenthe (In Boekvorm, Assen 2005, samen met harry Slot en Abel Darwinkel);
- De mooiste woorden van Drenthe (Noordboek, Grunning 2005);
- Daphne, Het verhaal van het loze wichie (Zuudwolde 2006);
- Iemen met edik vangen (Beilen 2008);
- Vueltaol (2009, mini-oetgave Huus van de Taol, samen met Anne Doornbos en Jan Veenstra);
- Streektaol in het underwies (2010, samen met Jan Kruimink en Geert Woldman);
- Jasbuus vol Drents (2011 – bij de 1.000ste oetzending van het TV-programma);
- Ik heb een neefje doodgeslagen (Beilen 2012);
- Mag majesteit hier wel wezen (2013, mini-oetgave Huus van de Taol, samen met Anne Doornbos, Jan Veenstra en Ton Peters);
- Ok in het paradies bint zoere appels (Beilen 2014);
- Deurtrappen, op fietse deur Drenthe (2014, mini-oetgave Huus van de Taol, samen met Anne Doornbos, Jan Veenstra en Ton Peters);
- Jan, Jans en de fiets (fietsverhalen van Jan Germs en Jans Polling, Beilen 2018).
Fragmenten oet het wark van Jan Germs:
De sigaar
Ik bin wat vrog in hoes, dizze maondag. Het lop zo rond de klok van veer uur. De oppas is drok gangs oeze jongste een schone luier te geven.
Gisteraovend he’k mien leste sigaar oprookt en bij oes in ‘t dörp bint de winkels dicht. Veul roken doe’k niet, maor op de ien of aandere menier is de verslaving weer in mien leven sleupen. Het zwiet brek mij oet a’k der an denk, da’k die aovend, as de kinder op berre ligt, niks te roken hebben zal. “Ik moet nog even op ‘n bosschup,” roep ik tegen de oppas. “over ‘n stief kwartier bin’k der wal weer.” Veul langer mag ‘t ok niet duren. Wij hebt een beste an Kiena, maor tied is tied en overuren wordt der niet maokt.
Umdat de hond der ok nog oet mot, besluut ik de twei dingen te combineren. En zo stoef ik even laoter op de fiets van mien vrouw (mien eigen stiet al meer as ‘n week in de gerage met ‘n kepotte baand) over ‘t Brummelpad naor buurdörp Gieten, waor de winkels wal lös bint. De hond, nog jong en niet benauwd veur ‘n wedstried, holdt mij met gemak bij en hef undertied zölfs nog tied over brummel en braom te strulen.
Een zwarte engel
A’k oet het raam van mien slaopkamer kiek, zie’k regendruppen kringgies in ’t water van de gracht maken. Gien vrije nommedag in de luie stoel op ’t veurdek, maor ik heb der vrede met.
Twaalf jaor leden is mien liefste lief oet de tied kommen. Wij kwamen weerum van een feesie. Pas tegen half elf was het tot oes deurdrungen daw niet ofproot hadden wel of weerum rieden zul. Het lot vuul op mij. Cola en kovvie meuken de kop helder, maor of tegen ien uur alle alcohol oet het bloed was, is nog maor de vraog. Wij hebt oes hoes niet haald. Een mistbaank was veur de chauffeur van een Audi 80 reden um de snelheid umdeel te brengen naor een schamele zeuventig kilometer in ‘t uur. Ik ree nog honderddartig, ik wol hen berre. Met een grote slinger kun’k nog um de angsthaas hen sturen, maor de vangrail kwam te hard op mij an. Even later was oeze Volkswagen een sloopauto. Ik kun met allén een bult op de kop en een zere knie oet het wrak krupen. An Elise was hielemaol niks te zien, maor heur nak, heur ranke nak, har niet tegen het plotselinge geweld kund. Zie was op slag dood. De plietsie har niet veul draank meer in mien bloed vunden toen’k nao het ongeluk blaozen mus. Formeel har’k wal schuld an ’t ongeluk, maor teveul alcohol kwam niet in ’t plietsierapport te staon. Ok de olders van Elise verweten mij niks. Maor ik wus wal beter.
Van ’n oetkering kuj niet roem leven. Een hypotheek oflössen is der al hielemaol niet bij. Niet dat mij ’t veul schelen kun. Niks interesseerde mij. Alles bin’k kwiet raakt deur mijzölf te verdrinken in een zowat bodemloze put van zölfverwiet en -medelieden. Een paar jaor he’k in de gitzwarte drap umheer ploeterd. En toen de diepte nog meer as aans trök en de bodem zowat bereikt was, gung der een zwarte engel op mien scholder zitten.
Een klein flattie in oeze previnciehoofdstad har mij wal past. Gien mèens kende mij daor. Nao verloop van tied zag mien woonstee der net zo onverzörgd oet as ik. Frisse lucht kregen wij allebei zowat niet.
En toen kwam Winston, ambtenaar van sociale zaken. Een ambtenaar van een vrumd slag. Een ambtenaar met een neus veur zaken die hielemaol dreigt te ontsporen. Toen e in mien keukentie kwam, kun e nog net tot op het balkon kommen waor e boven de voelnisputen zien pizzabroodje van tussen de middag deroet speide.