Gerrit Kuipers (1918-2011)

Zien olders verhoesden in 1919 met hum naor Westerbörk waor e zien wiedere jeugd deurbracht. Hier leerd’e Midden-Drèents praoten.
In 1936 begund’e zien loopbaon op de secretarie van de gemiente Westerbörk. In 1956 vertrök e naor de gemiente Börger en in 1966 naor de gemiente Hardenbarg. Hier warkt’e as referendaris.
In 1981 gung e met de VUT. Vanof jannewaori 1985 tot december 2001 woond’e in Slien en daornao in Meppel. In 2011 kwam e twee maond nao zien vrouw Janny, op 92 jaorige leeftied, oet de tied.

Kuipers is in 1946 begund met schrieven in het Drents. Jaorenlang schreef e veur het Nieuwsblad voor Beilen de rubrieken Neis oet Elp, Praoties rond de Börker Kei en een stuk of wat dialectverhalen (1948-1956).

Hie publiceerde in verschillende bladen en tiedschriften: Oeze Volk, Maandblad Drenthe, ‘t Boerhoorn, De Hondsrug, De Kanaalstreeek, Nieuwe Drentse Volksalmanak, Het Noord-Oosten, Ons Waardeel, De Zwerfsteen, Contactorgaan der Gemeente Sleen enz.
Van Oeze Volk was e ien van de oprichters (samen met Gerard Nijenhuis en Hans Heyting stun e in 1956 an de wieg van dit streektaolmaondblad).

Vanof 1952 het e meer as 200 teksten schreven veur het Drents programma van de regionale umroep. Van 1963 tot 1988 was e lid van de redactie van het Maandblad Drenthe. Van 1983 tot 1987 was e columnist van de dialectenrebriek van de Drents-Groninger pers.

Kuipers schreef een koppel tenielstukken, revues en openluchtspeulen. Hie warkte rond 1960 met an het Drents leesboek veur schoelen: De Brummelwal en publiceerde in drie Schrieversalmanakken (1954, 1956 en 1975) en in verscheiden bloemlezingen.

Vanof de oprichting in 1953 was e lid van de Drentse Schrieverskring; van 1956 tot 1971 was e hiervan volmacht (bestuurslid) en van 1971 tot 1983 volmacht/veurzitter. Van 1983 tot 1991 was e lid van de warkgroep ‘Kerklied in het Drents’. Hie vertaolde 4 psalms en 38 gezangen in het Drents, die opnummen bint in de bundel Psalms en gezangen in Drèents.
Op verzuuk van de erven Anne de Vries vertaold’e het boek Bartje in het Drents (1984 deur Kok, Kampen oetgeven).

Kuipers weur in 1967 benuumd tot ridder in de orde van Oranje Nassau veur al zien culturiele wark. Hie weur in 1978 deur prins Bernhard underscheiden met de Zulvern Anjer op grond van zien verdiensten veur de Drentse literatuur. Vanwege het belang van zien wark veur de Drentse cultuur weur hum in 1983 de Culturele Pries van Drenthe toekend.
De Stichting Streekeigen Sleen benuumde Kuipers in 1999 tot erelid. en hie kreeg in 2008 de Roel Reijntjes pries oetlangd.

In opdracht van Stichting Drentse Taol is der van Gerrit Kuipers een schrieverspetret op video/dvd samensteld.

 

Belangriekste boekpublicaties:

• Belevenissen van Luuks Battelings volk en aner verhalen; een verzameling Draentse volksverhalen en vöördrachten döör G. Kuipers (1960);
• Drente’s erfgoed. Van Picardt tot Hidding (1978 – bloemlezing van ook Nedrlandse lieteratuur);
• Drents spitsuur (1982 – verhalen en gedichten);
• Bartje (1984 – de Drentse vertaoling van het boek van Anne de vries);
• Luuks Battelings volk (1984, bewarkte en oetgebreid oetgave);
• Late blui (1988 – gedichten);
• Vroeger volksleven in Drenthe (1999).

Twei veurbeelden van het wark van Gerrit:

 

LENTEZANG

De liester zingt
de lente in de muut
Ik rek de stieve leden
waor de winterkolde
zuk in vastzet hef
Het wordt weer locht um mij
de leste snei is vort
Het laand lig
longernd in de leite
van de bos
en waacht
op mes en zaod
De boswal is de broed
bluit dolkies
as een feestboeket
De liester
zingt de lente in de muut

Oet: Late blui

 

PROEMEPITTEN SPEIEN

Zie zaten nog wat nao te praoten bij Mans in ‘t café nao ofloop van de vergadering van de iesclub “De schraphakken”. Het bestuur en de baanveger Zwaantinus. Zunder baanveger kuj nooit een goeie iesclub hebben; vandaor dat Zwaantienus ok met het bestuur optrök. Hie mug ok bij ‘t bestuur an de taofel zitten en nou bij de “naobetrachting” mug hij der ok bij wezen. Wat naopraoten en wat drinken vanzölf.
‘t Gesprek kwamp op de Olympische winterspeulen, die achter de rugge waren. De veurzitter, mister Wolbers zee, dat er wal ies wat neie sporten op ‘t Olympisch batterij kommen muggen. Dat vunden de aandern ok almaol en Zwaantinus zee, dat hij lichtkaans wel wat wus. Mister Wolbers zee, dat e der dan maor ies met veur de draod kommen mus. Zwaantinus namp twee slokken van zien pilsie, sloekte nog een maol extra en die kwamp e lös. Hie vertelde ,, dat e kös op een zaoterdagnaommedag met Jeichien op de tandem van Harm Oosterveld hen Zwartschaop, daor achter Stoefzaand west was. Daor hadden ze een wedstried um ‘t kampioenschap van Drenthe. Mister Wolbers vreug wat dat dan wel veur een wedstried was. De aandern wussen ‘t ok niet en zie hadden der ok niks over lezen. Zwaantinus namp weer twee slokken van zien pilsie, sloekte nog ‘n paor maol extra en zee doe: Proemepitten speien, um ‘t kampioenschap van Drenthe. Almaol keken ze Zwaantinus glad verwonderd an; zul e ‘t mienen, of zul e niet beter weten? Ie weet het maor nooit met Zwaantinus; maor ‘t is een goeie baanveger, dat is niet aans.
Naodat Zwaantinus nog ies weer twee slokken pils nömmen ha -zien glas was doe leeg – en naodat e nog een maol sloekt ha, doe vertelde hij, dat proemepitten speien een deksels mooie sport was. Het was weer ies wat aans en dat muggen zie best op de Olympische speulen doen. Zie vreugen hum hoe dat dan wal gung. “Nou, gewoon”, zee Zwaantinus, “wel de proemepitten ‘t wiedste vortspeien kan, dat is de baos. Net as bij ‘t koegelstoten”. Maor hij vund het schandalig, dat Radio Drenthe der achil niet west was, terwiel het Drentse record proemepitten speien in de middenklasse verbetrd wuur tot vittien meter tweeënzestig. Verbaosd vruug Derk Warmels oj daor ok nog verschillende klassen in hadden. Dat was jao singelier. Zwaantinus keek naor zien glas dat leeg was, sloekte tòch maor een maol en zee: “Wis en waarachtig hej daor klassen in; alle proemepitten bint jao lang niet geliek”
“Doar hej geliek an “, zee mister Wolbers, “alle proemen bint jao ok lang niet geliek”
Zwaantinus zee, dat mister dat wal goed deur ha; dat vol hum niks tegen. Doe vertelde hij dat de proemenpittenspijers verdeeld waren in dreej klassen. De lichtste klasse, dat waren de effiespittenspijers; effies, dat bint jao van die kleine roodachtige proemegies die men veul antreft in Schoonebeek en umgeving. Het hiele bestuur keek Zwaantinus met verbaozing an, dat e dat almaol wus. Maor Zwaantinus gunk zunder slikken of sloeken wieder met zien oetleg. “De middenklasse, dat bint de ,
za ‘k maor zeggen, de gewone proemepittenspijers. Het maakt niet oet, of ‘t nou pitten van blauwe of an gele proemen bint”. ” tabaksproemepitten dan?” vreug Rieks Reuring eigenwies. Waorop Zwaantinus zee, dat Rieks niet zo onneuzel vraogen mus; men mot zuk nooit onneuzeler veurdoen as dat men is. De aner bestuursleden begrepen Zwaantinus best. “E” dan hej nog de zwaore klasse”,”vervolgde Zwaantinus zien verhaol. “Die zwaore jongens, dat bint de eierproempittenspijers.Die spijt ok het wiedste”. Harm Holties markte op, dat dat haost nèt was as bij de TT; daor haj ok een lichte klasse – de 125 cc – de middenklasse – de 250 cc – en de zwaore klasse – de 500 cc. “Maor ie hadden ok nog motoren met ziedspan”,gooide Rieks Reuring der tussendeur. Rieks had vrogger ok een “stoomfiets” had – aans had e nooit een meid kregen – maor nou ree hij in een Mercedes….Al hoe onneuzel as e ok was, Zwaantinus kwamp hum halfweg en zee, dat er gien proemepitten met ziedspan bestunden en daorum haj ok maor dreej klassen; of Rieks dat wal begriepen wol, vreug e. Mister Wolbers luut Mans nog een maol een rondtie brengen den die prootten zie nog een hiele toer deur ovr de proempittenspeiensport en zie zagen daor wel toekomst veur. Zwaantinus vertelde, dat ‘t nog wal verschil muik oj tegen de wind in speien mussen of van de wind of. Zie broekten ok windmeters; men mug niet speien met teveul rugwind. Dan mus der eerst een schutting plaotst worden van dreej meter hoog. De speiers mussen daor achter staon, oet de wind. Mister Wolbers wol wal weten of dizze sport allien boeten bedreven weur of ok wal in een sport zaal. Zwaantinus vertelde dat ze dat enkel boeten deden, op kört gres; in een zaal zul ‘t jao een grote smeerboel worden, want de proemepitten kwammen niet altied dreug over. Het publiek mus ok een meter of tien van de baan – de speibak nuumden ze dat – ofblieven. Verscheiden toeschouwers nammen ok wal een pareplu met, ofhankelijk van de wind, vanzölf, ok al was ‘t mooi dreug weer. Dat was heur almaol wal dudelijk; Rieks Reuring ok wal. Mister Wolbers wol nog wal weten um wat veur soort priezen as dat gung. Doe vertelde Zwaantinus, dat zie as priezen golden, zulvern en bronzen proemenpitten kregen, an een oranje lint; veur elk van de dreej klassen. Het leek heur almaol bij oetstek een sport die op de Olympische speulen thoes heurde. Mans bracht heur almaol nog een kleine vertering op reken van de Schraphakken en doe ze die mettertied achteroverslagen hadden, doe hebt zie met algemene stemmen besleuten um de proemepittenspeiersport an te melden bij ‘t Olympisch Comité. ‘t Zal mij nei doen of dat wat wordt…