Andries Middelbos (1952)

Andries Middelbos is in 1952 geboren in Tiendeveen. Hie gruide op in Drieber under de rook van de VAM. Hie leerde eerst veur underwiezer en daornao veur drama-docent. Hie was 25 jaor docent an de lerarenopleiding in Rotterdam en gung toen weerum naor Drenthe. waor e tot zien pensioen in 2018 verbunden was an het Alfa-college in Hoogeveen. Sinds 2001 woont Andries Middelbos op ’t Nieveen (Gasselternijveen).

Andries Middelbos zung bij de Drentstaolige cantorij MetAnDoen en is lid van de warkgroep Drentstaolige kerkdiensten van het Huus van de Taol en vertaolt psalms en gezangen in het Drents. Sinds een paar jaor schref e körte verhalen en liedties in het Drents. De oorsprong van dizze verhalen en liedties ligt in zien eigen kindertied op het Drentse plattelaand en beschrieft op een vaak humoristische manier hoe as kinder opgruit en groot wordt. In Maandewark/Oeze Volk en Zinnig kuj wark van Andries Middelbos vinden.

Behalve met schrieven is e ok al zien hiele leven gangs met meziek. Veur het Drents Liedties Festival 2014 schreef en componeerd’e het nummer Bruno en kwam daormet in de finale.
De stichting Betoeterd hef in 2016 van hum en vier aandere finalisten van het Drents Liedties Festval een arrangement van de liedties veur harmonie en fanfare orkest maken laoten. Verschillende orkesten oet Drenthe hebt dizze arrangementen speuld, waorbij de finalisten op zu’n aovend dan begeleid weurden deur het oetvoerende orkest.

Andries Middelbos brengt een middag- of aovendvullend lusterprogramma met as titel De Tied van Striepkorenbroek, Wollen Börstrok en Levertraon. Zoas de titel al vermoeden lat, giet Andries Middelbos in verhalen en meziek terug naor zien kindertied.

In het veurjaor van 2022 brengt Het Drentse Boek een verhalenbundel van hum oet: Knooien in ‘t Duuster.

Twei verhalen van Andries Middelbos:

Eerpelgold

Daor leup de boer de zölfde weg as ‘s mörgens vrog, maor non in tegenovergestelde richting met nog steeds de koe an’t touw. Hij rammelde van de honger, omdat e vummerdag zien twee plakken stoet al op har. Zölf wol e veer plakken metnemmen, maor zien vrouw har hum te verstaon geven dat e makkelijk veur de middag weer thuus kun weden en twee plakken stoet dus meer dan genog was. ‘En zorg er veur daj met minstens honderd daalder terug komt’, was de busschop west.

Het was die dag niet drok op de markt. Een enkele handelaar bleef even staon, klopte de koe op de schoften, prikte wat met de wandelstok in de uier, schudde dan met zien kop en mompelde iets as: ‘Te körte veurpoten, zwakke achterhaand en nog driespener ok. Met vieftig daalder is e dik betaald.’ Met ien veekoopman kwam e met handjeklap tot tachtig daalder, maor hij wus dat e daor niet met thuus hoefde kommen. Naodat de markt oflopen was har e nog zeker een kwartier wacht, maor was toen toch maor weer op huus an gaon.

Nou leup e te prakkezeren over wat e  zien vrouw zul vertellen. As e zee dat er ien keer tachtig daalder beuden was, kreeg e zeker op de kop dat e beter zien best har moeten doen. Dan had honderd d’er ok echt wel inzeten. Nee, het leek hum maor beter  te vertellen dat e  niet verder kommen was dan vieftig daalder en gien stuver meer. Dat de koe toch veul meer weerd was, al was het maor een driespener en… Hij was zo in gedachten verzunken, dat e niet markte dat de koe plotseling stil bleef staon en het touw hum haost uut handen glipte. Ze stunden veur de dam van een akkertie waor een aolde man an ’t eeerpelkrabben was. Plotseling kwam de man overeind, sleug zich met ien haand op de kneien en reup: ‘Het is lukt, het is lukt’, terwijl e met de aandere haand een stam eerpels omhoog höl. Neisgierig worden deur wat dan lukt was leup de boer het akkertie op naor de eerpelkrabber. Zodra die hum in de gaten kreeg reup e: ’Het is gold, ’t is zuver gold wa’k hier in haanden heb.’ Nou was het inderdaod een mooie stam eerpels die de man in zien haand höl, maor de boer zag toch echt wel dat er gien golden eerpels an zaten. ‘Wacht maor’, zee de man, ‘wacht maor,  straks bent het almaol gold staafies, zo as ie noch de Nederlandse baank ooit zien hebt.’ Hij schudde het leste zaand uut de stam en smokte de eerpels ien veur ien veur hij ze in een maande deu. ‘Nou doe mij dan ok maor zoe’n stam eerpels, want ik kan wel wat geld gebruken’ zee de boer en vertelde de eerpelkrabber waorum hij weer met de koe op huus an gung. ‘Ik gun oe best een stam van dit prachtige gold’ zee de man, ‘maor kiek maor ies, de rest op dizze akker is allent maor knurregoed, daor zit echt gien gold bij.’ En een stam gold veur niks weggeven daor hoef ik ok niet met thuuskommen, maor ruilen is natuurlijk wat aans.’ Hij bekeek de koe ies goed en mompelde:’Te körte veurpoten, zwakke achterhaand en nog driespener ok, maor veuruut ik ben de beroerdste niet.’ En daor gung het van handjeklap en wisselde de koe van eigenaar veur een stam golden eerpels. De aolde man fluusterde de boer in ’t oor hoe as e zien golden eerpels het beste te gelde kun maken en dizze eerste stam allent veur pooters mus gebruken.

Toen de boer weer thuus kwam weur zien vrouw zo hellig as een zwien en kreeg e op de kop zoas e nog nooit op de kop kregen har. Dat e zich had laoten bedondern en een poot uuttrekken. ‘Hoe achterlijk moej wel niet weden om een koe tegen een  stam eerpels te ruilen’, zee ze en met zoe’n kerel ben ik trouwd. Hij trök zich er echter niks van an, zette de eerpels op een mooie koele donkere plek op de deel en besleut om volgende week het advies van de eerpelkrabber op te volgen. Dat hoefde echter niet meer, want  de volgende middag zette zien vrouw een grote pan op taofel met de woorden: ‘Zo, vandaag eet we in ien keer een driespener koe op. Ik heb hum alvast even stampt en omdat het golden eerpels bent hoef ie der vast ok niks bij of deur.’

Het jaor daorop gung de boer weer met een koe hen de markt en weer kreeg e het dwingende advies met om  niet met minder dan honderd daalder thuus te kommen en de koe zeker niet te ruilen veur zoiets stoms as een stam golden eerpels. Dit keer har e meer geluk en was e veur koffietied zien koe al kwiet veur honderdtien daalder. Bliede met de geslaagde verkoop besleut e de markt nog even over te gaon, maor kun al gauw niet wieder deur een geweldige koppel volk dat veur een marktkraom stun te wachten. Neisgierig drung e zich naor veuren en las toen op het bord boven de kraom: Golden staafies friet, lekkerder vien ie niet. Pruuf het allerneiste gold, waor jong en old van holt. Toen e nao een half uur eindelijk an de beurt was gaf de frietbakker hum een knipoog en vreug of e veur zien vrouw ok een zak golden staafies met mus nemmen.

Vekaansiewark

Begun jaoren tachtig was ik ies op excursie in Moskou. Ien van de programmaonderdelen was een bezuuk an een schoel en wat mij daor het miest an opvul was dat er op de conciërge nao allent maor vrouwluu warkten,  en de kiender d’er met veer jaor hen en met twintig weer of gungen. Het leek mij verschrikkelijk om van je veerde tot je twintigste in zo’n zölfde grote sombere schoel te moeten deurbrengen, van je veerde tot je twintigste dezölfde lange gangen met de geur van lysol, dezölfde  juffen en as ienige nije stap in je leven de eerste, tweede, darde of veerde verdieping. Een gebouw  waor ie as prugel ingaot en as volwassen man of vrouw weer uut komt.

 

De schoel bij oens in ’t dorp har drei  lokalen. In het eerste lokaal klas ien en twee, in het middelste  vief en zes en in het leste lokaal klas drei en veer. Tussen de lokalen zat ok een deur, zodat de bovenmister van klas vief en zes de aandere twee goed in de gaten kun hollen.

Belangrieke momenten  in je legere schoelloopbaan waren de overgang van klas twee naor drie, omdat ie dan een mister in stee van een juffer  kregen, de overgang van veer naor vief want  dan heurden ie bij de groten met de bovenmister an het roer  en natuurlijk het moment ai van schoel gungen. Bij die stap kwam miestal ok de wisseling van  körte naor  lange broek  en de komst van een horlogie. Dat leste was een beetie het zölfde as met de mobielties van tegenwoordig die veul kiender kriegt as ze naor de hogere schoele gaot.  En net zoas now niet alle kiender een mobieltie kriegt, mussen wij het horlogie ok zulf verdienen.

Mien eerste vekaansie baantie was dus de in de zomer veurdat ik hen de hogere schoel gung en het doel was duudelijk: een horlogie. Marten Oudsman  had behalve  akkerbouw ok  wat tuunbouw en daor  gung ik die zomer hen bonen plukken, samen met een kammeraodtie van mij. Nou was ik al een beetie ervaren, want van mien moe mus ik ok wel ies een maoltie bonen plukken. Ik vun het plukken niet zo arg, maor har wel een grieselijke hekel an bonen. Het veuruutzicht van een horlogie en dat ik de bonen niet zölf hoefde opeten, meuk dat ik die maandag vol goeie moed an het karwei begunde.

Nao een half uurtie markte ik al dat de kneien en rug mij al beheurlijk zeer gungen  doen en wat arger was, dat mien kammeraodtie  al een halve riegel verder was dan ik. Hoe snel  ik ok plukte en mien best deu, hij leup steeds verder uut en nao een poosie, ver veur het eind van de riegel, kwam hij mij  al weer in de muite. Nog een toertie verder kwam hij al weer achter mij an en toen hij weer geliek met mij was lukte het mij om hum vief minuten bij te holden en hup, daor broesde  hij weer veur mij uut.  De gedachte an een horlogie sleepte mij die week er deurhen en toen wij op vrijdagmiddag kunden ofrekenen har ik tweeënveertig  en mien kammeraodtie zeuventachtig   gulden in de buus. En dat  terwijl hij ok nog ies  elke dag een half uur eerder ophul, omdat e thuus mus hölpen met koeien melken. Zaoterdags ben ik met mien moe hen Hoogeveen  gaon en heb net zolang zöcht tot ik een horlogie vun dat tweeënveertig gulden koste. Die maandag daorop har ik vekaansie en leup in een lange broek met om mien pols een horlogie.

Het jaor daorop vreug  dezölfde kammeraod of ik met wol hen eerpels krabben.  Het gung om pooteerpels waor het loof nog an zat en volgens hum verdiende het wel een keer zoveul as bonen plukken. Nou har ik wiezer moeten weden, maor ja het was best een mooi horlogie, kneien en rug waren allang weer beter en  een maande met eerpels hai  toch veul sneller vol as een maande met bonen.

Het eerpellaand lag midden in het bos, gien zuchie wiend en  hoogzomer.  Mien kammeraod nam drei riegels met tegen ik ien, zodat wij mooi geliek op warkten. Nao de eerste dag scholders en nek flink verbraand, nao twee dagen bloedende vingertoppies en een rug zo stief as een striekplaank, nao drei dagen kwam ik bijna niet meer veuruut, nao veer dagen gung ik nao een half uur warken ok een half uur schoften en de viefde dag kwam ’s mörgens de baos gelukkig zeggen dat het veuls te hiet was en wij er dizze week met stopten. Ik har zeuvenzestig gulden verdiend, toch een verbetering van het bonengeld, mien kammeraod gung er met bijna tweehonderd vandeur en ik nam mij heilig veur  mien hiele leven gien eerpelstam meer te rooien.

Daornao heb ik het nog ies een keer perbeert met zwarte bessen wat ik drei dagen vol hul en mien leste baan in de tuunbouw was bij een boer twee dorpen verderop. Hij har een mooi perciel eerdbeien, maor nao tweeënhalve dag zag ik zo gruun en geel van ellende en rooie eerdbeien dat ik op de fiets stapte, naor huus reed en nooit weer terug kommen ben. Toen mien jongere breur een half jaor later vreug of ik ooit geld kregen har veur mien noeste arbeid,  zee ik dat dit niet het geval was en dat het mij ok gien iene moer interesseerde. Op zien vraog of hij het mug perberen te incasseren en dan ok hollen wenste ik hum veul geluk. Toen hij terug kwam har e met anderhalf uur fietsen toch mooi zesendartig gulden verdiend.