Jan Naarding (1903-1963)
Hie hef studeerd an de Riekskweekschoel veur underwiezers in Stad en in de meitied van 1922 is e slaagd veur zien underwiezersexamen. Hie studeerde wieder veur de hoofdakte en veur de akte Frans L.O. Naarding is zien loopbaon begund as tiedelijk underwiezer an de schoel in Noordscheschut in de gemiente Hoogeveen. Datzölfde jaor hef e een benuming kregen as meester in Woldendörp in ‘t Grunnegerlaand. Van 1923 tot 1939 hef e veur de klas staon in Hoogkerk, de leste drie jaor as hoofd. Die schoel in Hoogkerk – undertussen bestiet de schoel niet meer – kreeg ok zien naam.
In 1927 is Naarding trouwd met Hillegonda Schaap oet Roden. Zie was schoeljuffer. Ze hebt drie dochters kregen: Hilda, Betsy en Henny.
Naarding har veul belangstelling veur geschiedenis en veur de Nederlandse letterkunde; eerst hef e de akte M.O. Geschiedenis haald en in 1939 hef e zien doctoraol examen met goed gevolg oflegd. In 1939 is e ok benuumd as leraar an de Rieks H.B.S. in Almelo. Daor is e tot 1945 bleven. Vanoet Almelo redigeerd’e ‘t Maandblad Drenthe en warkt’e met an de Studiekring D.H. van der Scheer, daor ‘t Drents Genootschap oet ontstaon is. In 1945 is e leraar worden an de Rieks H.B.S. in Assen. ‘t Stun Naarding merakel an um in ‘t hart van de previncie, die hum zo nao stun, warken te muggen. In Assen hef e Gerard Nijenhuis nog in de klas had.
In 1947 is e promoveerd tot doctor in de letteren op zien belangrieke proefschrift Terreinverkenningen inzake de dialectgeografie van Drenthe; De Drenten en hun taal. In september 1959 is Naarding wetenschappelijk hoofdambtenaar an de Rieksuniversiteit in Stad worden. Hie was daor verbunden an ‘t Nedersaksisch Instituut under professor Heeroma. Zien hoofdtaak was het samenstellen van een Drents woordenboek. Deur zien te vroege overlieden hef e die taak niet oetvoeren kund. Later is dr. G.H. Kocks daorveur antrökken.
Naarding hef zuch ok altied drok maakt um de spelling van de Nedersaksische streektaolen. In 1953 hef e metwarkt an de Eversloo-Vosbergenspelling. Bij dizze spelling hebt alle klanken een eigen letter. De mieste mèensen vunden ‘t risseltaot te stoer um te lezen en dizze spelling is ok allennig maor gebroekt in de oetgave Dååd en drööm (1966) van Jan Naarding zölf. Later hef Naarding in Oeze Volk, jaorgang 3 (1959), pagina 81 vv. nog weer spellingveurschriften geven in de tekst Hoe moet wij ‘t Drents schrieven?
Op 20 juli 1963, net zestig jaor old, is e nao ‘n körte ziekte oet de tied kommen.
De Drentse Schrieverskring hef hum nao zien dood eerd met een bundel verzameld wark: Oet Jan Naardings hof. Een keur oet ‘t wark van dr. Jan Naarding, bij ‘n kanner gaard deur leden van de Drentse Schrieverskring (1969).
Het wark van Jan Naarding is slim veulziedig. Hie wus veul van Drenthe, van ‘t Drentse volk, van de geschiedenis, de levensgewoonten en gebroeken en benaom van de taol. Boetendes is Naarding van grote betiekenis west veur de erkenning van het Drents as minderheidstaol en veur de Drentse spelling. Zien wereld was die van ‘t dörp, waor ‘t boerenleven overzichtelijk en vertrouwd was. Het aal maor achterumkieken, de wens naor vroeger, hef ok zien holding tegenover de neie tied bepaold. Het metwarken an Duutsgezinde tiedschriften in de oorlog hef hum in opspraak bracht. Toen de streektaolinstelling in Drenthe een naam hebben mus, weur in eerste instantie keuzen veur Naarding Instituut. Journalist Marcel Möring ontdekte zien meugelijke sympathie met de bezetter. Der ontstun heftige discussie en oeteindelijk is de naam Naarding Instituut vervangen deur het neutrale Drentse Taol, centrum veur taol en leterkunde.
Later, toen e de Germaanse mythe deurkreeg, kwam e bij oet zien dreumwereld. Deur het schrieven van verzetsgedichten kwam e in opstand tegen het geweld van de Duutse overheersers.
Boekpublicaties:
- De veldnamen in Drente (1953);
- Dååd en drööm (1966);
- Oet Jan Naardings hof (1969).
Een keur oet het wark van Jan Naarding:
IK WOL, WIJ WAREN NOG KLEIN
Ik wol, wij waren nog klein,
Wat was tòèn alles groot!
Wij zaten op de toen,
Waes ‘t nog? De lucht was rood;
En an de lucht de stille maon,
Die lacht’ oes vrund’lijk an.
Wat hew dat maolen zien,
Daenks daor nog wal ies an?
Waes nog, hoe stil ‘t dan was?
Gien bladtien was er reur.
Zo stil is ‘t jao nooit maer,
Het raoschert non aait deur.
Dan klunk een aol’ harmonika
Gin in het duuster van
een hof. Dat was meziek!
Gien maesch, die ‘t zo nog kan!
Mangs as wij op de toen
Stil keken naor het licht,
Dat oet de aole hoezen scheen,
Dan dee wij d’ ogen dicht.
Dan was er vree diep in oes hart;
Kaold luup je over d’ hoed.
Hej dat nog wal ies ‘n keer,
En in je hals zo’n kloet?
Ik wol, wij waren nog klein,
Toen was de wereld groot.
Wat was toen ‘t leven mooi,
Zo zunder zörg en nood.
VRAOGE
BIJ ´T HENBRENGEN VAN EEN VRUND
“Op de weerumreis koj dus an,”
hef’ mij de dag derveur nog schreven.
“‘t Hef allang ies wezen zuld,
en aaltied is ‘t er weer bij bleven!”
Maor, al hoe geern da’k wol, ik kun
‘t verachtig waor die dag niet wachten,
want aanderworens mus ik hen
dat neuger was nao mien gedachten.
Hie hef die middag – ‘t weer was mooi,
‘k kwam toch niet meer – de motor kregen.
Doe, bij dat blokhoes, onverdachts
stuurd’ hum de dood een trein integen.
Kepot stao’k bij zien graf. In ‘t hart
he’k zeert van twiefel, stillijk klagen:
Zint wij het die de pèerde ment,
of veurt oes ‘n aander op de wagen?
Uut: Daod en dreum (Spelling anpast)
OOMPIEN
Doe vaoder störf nam moeder d’leid’ in handen.
‘t Land weur behartigd, ‘t vie kreeg zien gerak,
want hie, de aoldste jong, dee ‘t volle wark van mannen:
dat was zien plicht: elk vun jao dat het sprak.
Nog kind in kracht leerd’ e de lasten dragen
veur breur en moeder; ieder ha’ ‘t zo daon!
Zo gung zien jonge tied. Nooit zul e zuk beklagen,
want zunder wark en zörg’ hadde jao gien bestaon.
Op ‘t wasschup van zien breur zadde stil hen, onwennig;
‘t Wark ha’ zien lichem, zörg zien hart verzoord.
De schik der gasten muuk hum stor, ienkennig;
d’Echo van wichterlach hevve in draank versmoord.
Zie trouwden erbijin, zien breur en ‘t jonge vrouwgien,
want moeder, aold en of, kun ‘t wark niet langer an;
Breur kreeg zo zuuties-an oet moeders haand het touwgien;
De leid’ heurt jao in handen van de getrouwde man.
Bij winterdag een stee bij ‘t vuur um zuk te warmen,
Waor de kleinste kinder klautert op zien schoot,
Die met verloop van tied van oompien ‘t goed zult arven;
Knecht in zien eigen hoes, dat blivve tot de dood.
Oet: Daod en dreum. Tekst omspeld.
‘T PAOSVUUR
(naor G. Gezelle)
Non zit de zun
Alweer hoog an de hemel;
Non komp de kracht lös
Van ‘t neie jaor!
Haol holt en help ‘t oes
Op hoge hopen!
Haol holt en help oes
Pak ‘t Paosvuur met an!
Vlieg dan op, vlammen
Vleugels van ‘t veurjaorsvuur.
Vlieg op dan, vlammen,
Pak ‘t Paosvuur an!
Heur, hoe het hoelt en döt,
zie, hoe de vlammen vreet;
Heur, hoe het hoelt en döt
Deur ‘t dreuge holt!
Haol dus en help oes
‘t Holt op een hoge hoop;
Haol holt en help oes!
‘t Paosvuur möt an!
Uut: Daod en dreum
GEZANG 282
Blief bij mij, Heer, want d’aovend komp mij nao
‘t Twiedonkert allerwegens, blief bij mij, Vao!
As al ‘t geluk bezwik, all’ hulp is wied,
Verlats Do mij in ‘t dichtste duuster niet.
De blui van ‘t levend is maor zo kört van tied.
Geluk en glorie, alles wordt men kwiet,
Niks is bestendig en nargens vindt men steun.
Blief bij mij Heer, da’k an Dien scholder leun.
Dij heb ik neudig, aaltied, dag en nacht,
Want Do allén gefs mij veur ‘t leven de kracht,
Starkt’ um Dien weg deur hoog en leeg te gaon.
Blief bij mij Heer, laot mij achter Dij staon.
Gien vijand vrees ik, as Do veur mij sties;
All’ nood duur ‘k an, as Do maor met mij gies;
De dood zölfs mist dan alle schrik en plaog’;
Blief bij mij Heer, da’s alles, wa’k Dij vraog.
Hol Do Dien kruus mij hoog veur ‘t donkernd oog,
Mien locht op ‘t duuster pad, dat leidt umhoog.
Nevel en nacht trekt op, de dag wordt nei …
In Dood en Leven, o Heer, blief Do bij mij!
Oet: Jan Naardings hof, Haren, 1964
Hie was een Drentse Mister
wus alles van oez’ volk
en ‘t is nog of e gister …
tóch is e bij oes bleven
zien aodem is er nog –
bleef stillijk um oes zweven …
tè vrog, naor dat wij dachten
– wat is nou zestig jaor? –
zo véúl nog te verwachten,
zo mennig mus nog klaor.
Deur Roel Reijntjes (in woord vooraf in ‘Oet Jan Naardings hof’)