Jans Polling (1946)

As jong kirrelie hef e daor een bult mèensenkennis opdaon. Hie gung naor de Mulo in Börger, de Kweekschoel in Coevern en naor de Schoel veur Handenarbeid in Stad. Later is e underwiezer/waarnimmend hoofd in Drachten worden en in 1973 leraar handenarbeid in Stadsknaol. In 1975 gung e in zien olderlijk hoes in Börger wonen.

In de maande met André Damming hef Polling in 1987 het Drentstaolige ‘Duo Dampo’ opricht. Ze hadden een stuk of wat mooie try-outs in ’t Schepershoes in Baal (Ballo) en daornao hebt ze twaalf jaor lang in Drenthe en ok wal in aander previncies optreden met een cabaretprogramma. As Duo Dampo brachten ze de CD Veur je.. Veur oe… oet en samen met Harm & Roelof de CD Over vrouwluu en zo.
Jans Polling hef meer as ien talent. Hie schreef veur de radio körte verhaolen over zien gezin, vrouw, twee dochters en een zeun. In tien bundels bint dizze verhalen bij mekaar bracht.

Jans weur ok slim bekend as prissentator (ontdekt deur de Drentse schriever Hans Heyting) bij Radio Noord en laoter bij Radio Drenthe waor e u.a. ’t pregramma Muzementen prissenteerd hef en later Pollings Passie op de zundagmörgen van tien tot twaalf. Welke Drent zul ’t karakteristieke stemgeluud van Jans Polling niet kennen?

Jans Polling hef in 2005 het boekenweekkedo veur de Drentse Boekenweek schreven met de titel De Ring (Zuudwolde, 2005). Dizze novelle is undertussen oetverkocht.
In 2006 is de bloemlezing Het komp wel goed oetkommen bij Het Drentse Boek met de honderd beste verhaolen van Jans Polling.

In 2012 hef het Huus van de Taol een schrieverspetret maakt van Jans Polling.

Het boek De kok en de verteller kwam oet in 2012: recepten van tv-kok Roel Kuper combineerd met verhalen over eten van Jans Polling ( Het Drentse Boek 2012).
In 2014 weur Jans Polling gemienteverteller van de gemiente Borger-Odoorn.

Samen met Jan Germs publiceerde Jans Polling in april 2018 het boek Jan, Jans en de fiets. De fietsverhalen van dizze beide schrievers bint in dit boek bundeld. (Het Drentse Boek 2018).

BOEKPUBLICAtIES

• Vaoderschap – vakmanschap? (1991);
• Troost veur kerels (1992);
• Ok veur vrouwluu (1993);
• Wat ’n gedoe (1994);
• ’t Kun minder (1995);
• ’t Komt zoas ’t valt (1996);
• Klein leed (1997);
• Veur riepe vaoders (1998);
• Wat nou weer? (zj);
• Vaoderschap of Voederschap? (2002)
  (alle bovenstaonde boeken hebt as sub-titel ‘Niet-alledaagse gebeurtenissen in een gewoon Drents gezin’)
• ’t Is wat, dat tweerad… de mooiste fiets- en bromfietsverhalen van jans Polling (2002);
• De Ring (boekenweekkedo 2005);
• Het komp wel goed (2006);
• De kok en de verteller (2012);
• Jan, Jans en de fiets (samen met Jan Germs 2018).

Een keur oet het wark van Jans Polling:

DE RING

Hoofdstuk 1: Liesje

Mien moeder was gien moffenhoer, al had zowat het hiele dörp dat besleuten in 1943. Ze was gewoon echt staopelgek op die jongen en hij was smoorverliefd op heur. En dat hij een Duutser was, dat had der niks met te maken. In elke andere tied waren ze gewoon verloofd en dan trouwd en met zien beiden old worden, maor de oorlog stun dat niet toe. Ze hebt mekaor nog gien halfjaor kend.
In het gewone kleine Drentse boerendörp was het leven in de zummer van 1942 niet veul anders dan in alle jaoren daorveur. Der waren Duutse soldaoten die of en toe deur de Hoofdstraot reden, maor het leven gung eigenlijk hiel gewoon zien gang. Het ritme van het boerenwark bepaolde de gang van de dagen, van de weken en van de maonden. Niet alles was meer vrij te koop, maor tekört was der niet en de oorlog lag nog op ofstand.
Het kwam dichterbij toen de beide gezinnen van slager Stern en veekoper Mossel iniens vertrökken. Een paor week daornao weur een stuk van de grote boerderij van Enting vörderd. Daor kwamen toen Duutse soldaoten in. Juust bij Enting, net as mien opa ien van de weinige niet-NSB’ers. Het zal wel opzet west wezen. Zoas in zoveul boerendörpen waren veul boeren lid van de NSB west in de jaoren vlak veur en nao het begun van de oorlog, maor tegen de winter van 1942-1943 was ‘t geleuf in de oprechtheid van Mussert bij de miesten al verdwenen en was ‘t lidmaotschap vaak al opzegd, of op zien minst vergeten.
Veural de jonge wichter waren in rep en reur deur de komst van de Duutse soldaoten. En geef ze iens ongeliek, waor zagen ze zoveul knappe, vriendelijk lachende en op ‘t oog zukke zörgeloze jongkerels bij mekaor? Waor vunden ze sniedige mannen in strakke, mooie uniforms, die zungen en lachten met de witte tanden bloot? Niet in het eigen dörp, waor boerenzeunen al op heur veerde jaor wussen dat ze later boer worden zulden, zuch daor zörgelijk naor gedreugen en op heur viefentwintigste deur het zwaore wark wel tien jaor older leken. De soldaoten van de eerste Duutse legerofdielings die in Nederland kwamen, weurden streng selecteerd op veul kwaliteiten. Nao 1943 is dat wel veranderd, toen kun Hitler iederien gebruken.
Zo kun het ok, dat op zachte veurjaorsaovends wichter opvallend vaak bij Enting langs leupen, waor de soldaoten achter de boerderij zaten. Altied stiekem, want veul olders vertrouwden dat niet. Mien moeder mot dat ok arg spannend vunden hebben, dat maak ik op oet de brieven die ik later las en de verhalen van mien opa en opoe. Ze was ienigst kind. Opa had graog een opvolger had veur zien grote boerderij, maor dat hef niet muggen wezen.
Iederien kende heur in ‘t dörp, natuurlijk ok umdat mien opa ien van de veuranstaonde boeren was en in veul besturen zat, maor ok umdat ze altied bliede was en de hiele dag lachte en zung. Een levenslustig, speuls en creatief wicht was ze. ‘Je moeder hef tot heur achttiende nooit verdriet had, mien jong’, zee opoe later tegen mij. ‘En daornao een leven lang meer as dubbel zoveul as andere mensen.’
Op foto’s kuj ‘t ok zien. Ze stiet overal lachend op, zörgeloos, met springerig haor en twee koelegies in de wangen. Ze mot het knapste wicht oet het dörp west wezen, dat kan niet anders, een mooie, oetdagende meid van zeuventien jaor met een smu lief; Elizabeth Schultingh, dochter van Berend en Jantina, bijnaom ‘Mooie Liesje.’
Mien opa wol niet hebben dat ze naor de soldaoten trok. ‘Ik heur dat de beide wichter van hiernaost wel arg vaak naor Enting moet’, waorschouwde hij heur, en altied net as ‘t aovendeten daon is. Denk derum dat ik dat niet van jou heuren wul!’
Opoe zee niks. Die was ok jong west, vrogger. Ze had de wereld in wuld, maor ze mus al op heur virtiende warken, oet dienen as jongste meid bij een Grunninger boer. Misschien begreep ze ‘t wel. Mooie Liesje kwam niet bij Enting, zölfs niet veur een bosschup. Heur vaoders wetten waren heilig. Het was zuver toeval dat ze een Duutse soldaot tegenkwam. Ze ree nao ‘t melken met twee volle melkbussen an de fiets over ‘t padtie langs de Heuidiek, toen de veurband knapte en ze de zwaore transportfiets niet meer holden kun. Met fiets en al kwam ze in de sloot terecht, ien melkbus verleur het deksel en de melk stroomde in ‘t water.
‘Wat zul vaoder wel zeggen? Een hiele bus vol melk in ‘t water!’ Traonen van verdriet en pien leupen heur over de wangen. Ze heurde de open legerauto niet iens ankommen.
‘Kann ich Ihnen helfen?’ heurde ze. Een jonge soldaot beug zuch naor heur over. Ze heurde drekt heur vaoder: ‘Je komt mij niet bij die Duutsers in de buurt! Denk derum!’
Och… eh… nee, ik red mij wel. Danke.’ Ze probeerde under de fiets oet te kommen die half over heur hen lag, maor ze had veul pien.
Hij zee: Komm, gib mir Ihre Hand’, en twee slanke, bijna vrouwelijke handen hölpen heur oet de sloot.
Zo ontmoette Liesje heur Wolfgang Steinhauser. Op een zandweg achter in ‘t veld bij ‘t heuiland an het eind van een mooie zachte veurjaorsmiddag in 1943. Onwennig vun ze ‘t goed dat hij de fiets en de melkbussen achter in de auto zette. Pas toen keek ze hum ies goed an. Hij had niks van die keiharde, gemiene kerels, waorover de berichten altied gungen. Gien harde staalblauwe ogen, maor zachte griesbroenen. Hij was slank, een beetie groter as heur pap en hij had golvend blond haor. Dat was heur opvallen: griesbroene ogen en blond haor. Hij preut ok niet bars en bevelend. Zien stem klunk zacht en haost verlegen.

Oet: De Ring (Stichting Het Drentse Boek 2005)

 

KLEIN LEED

Alles is relatief
Vlidden vrijdag had ik een dag vrij. Mien vrouw was een paar dagen vot en mien zeun belde um veer uur oet Emmen dat hij bij een kammeraod eten bleef. Het kwam mooi oet, want ik wol an ‘t wark. Beetie varven, wat bloemen poten, ij kent dat wel. As ‘t zummer wordt mot alles der knap bij staon.

Um zeuven uur kreeg ik tillefoon. Oet Emmen! Mien zeun vreug of ik hum ophalen kun. Hij zat bij een dokter, zee e. Hij… eh …, had een beetie een ongeluk had. Ja, eh… met een brommer. Hij zat achterop bij zien kammeraod en nou was die eh… underoet gaon…En nou kun e niet meer met de bus of zo…, want lopen, dat eh … gung wat stoer .. en zo …
Dat bint rare momenten, zuks. Eerst bi’j bliede dat e zölf nog bellen kan. Dan vraog ij je of, hoe arg of ‘t is en dan kiek ij met verbaozing naor waj an ‘t doen waren. Dan komt je de zörg veur een ofgebladderd hek iniens belachelijk veur, net as virtig geraniums um ‘t hoes hen.
Hij lag nog bij de dokter in Emmen op de behandeltaofel, toen ik binnenkwam. Zo wit as een dooie, tenminste, wat der nog wit an hum wezen kun. Een darde diel van zien lichaom was rood. ‘t Was ien en al schaafwond, wat ik zag en de rest was verband. “Hij kan z’n kleren niet meer aan, denk ik.” zee de dokter. “Die zijn compleet verscheurd. Zet hem maar zo in de auto.”
Underweg naor hoes kwam zien verhaal, hortend en kreunend. Zien kammeraodtie had niet goed oetkeken bij ‘t oversteken, was deur een rood stoplicht reden en ze waren zo tegen een auto met caravan anknapt. Mien zeun vleug der of en kwam tussen de auto en caravan terecht. Toen raakte hij under de caravan en was nog twintig meter metsleurd, over de straot hen. En daorum was alles nou zo…. open en zo…
Ik mus eerst diep aodemhalen. “Het is ja een wonder daj hielemaol niks breuken hebt.” zee ik. “Arger, ij hadden wel dood wezen kund ja…” Ja, dat had best kund, dacht mien zeun toen ok. Het was goed oflopen, dat was zo. Hij was der ieskold under. Ik vreug, of ‘t ok zeer dee, die schaafwonden. Nou, het prikte wel, zee e, maor het gung wel.
Dat was alles, meer kreeg ik der niet oet.
Anderdaags was ‘t hetzölfde lied. Mien vrouw kwam weer in hoes en gung zowat van de bienen bij ‘t verhaal. Hij bleef net zo nuchter as eerst. Ja, het was metvallen! Klopt, hij had wel dood wezen kund! Ja, geweldig geluk had! Jammer dat alle kleren stuk waren en zien neie dure hallozie en zien mooie schoenen. Nee, de pien veul met. Dat gung wel. As zij hum even de schoenen oet doen wol en de kleren. Nee, niet an zien arm kommen, ok niet an zien scholder!
Hij sleup ok goed. Niks gien last, zee e. Het gung prima! Een weekie, dan was alles weer hiel.
Toen kwam zien oldste zuster in hoes. Die wet iniens alles van verkeer, want ze hef twee weken heur riebewies. “Nou ja, daor hej ‘t al.” reup ze. “Die jongens van zeuventien ragt maor deur het verkeer, of ze baos bint op straot! Ze kiekt gien wit of zwart an, laot staon rood of gruun! As automobilist kuj je der wel dood an argern. Dat jag maor deur stoplichten hen, dat slingert maor over de weg, dat red maor zunder locht, dat trekt zuch maor nargens wat van an!” Nee, daor kun zij van metpraoten. Dit haj der van!! Het veul heur dik met, dat dit nog niet eerder gebeurd was.
Met het gemak van jonge mensen vergat ze, hoe ze zölf twee week leden nog deur Grunning banjerde op een fiets zunder locht, remmen en bel.
Oeze zeun keek wat verstoord, maor zee nog niet veul. “Ik zat achterop.” zee hij. “Maor soms rie ik ok wel deur rood locht, as der niks an komt!”
Nou kiek, dat had zien zuster altied wel dacht! Hij was nog onverantwoordelijker dan al die andern bij mekaor! Ziej wel! Onschuldige automobilisten in levensgevaor brengen, dat kun hij! Want zij wus der alles van, zij schruk zuch ok altied dood van die ongelukken van jongen!
Mien zeun weur nou grel. Alle onverwarkte emotie kwam boven. Hij beulde dat zij heur oldewievenpraoties veur zuch holden mus en hij hoopte dat zij ok nog es een keer een flinke botsing kriegen zul en dat kun vast niet lang meer duren, want lest much ze in pap zien auto rieden en toen was die dreej keer ofslaogen, midden op straot! Levensgevaorlijk. Hij duurde nooit weer bij heur in de auto! En as ze een ongeluk kreeg, dan hoopte hij dat ze met heur dikke kont ok een under een caravan terecht kommen zul, nou dan kwam ze der niet zo of as hij! ha, wat dacht ze wel!
Zien zuster leut hum niet lang in ‘t ongewisse. Een tiende seconde zowat. Ze dacht dat hij nog een puber was, een onverantwoordelijke snötjong, die niet wus waor hij over preut. Mien vrouw en ik keken mekaor een beetie ontdaon an. Dit kenden wij niet meer. Een jaor of wat leden kwam dit nog wel es veur en dan duurde ‘t niet lang, of wij deden ok met. Miestal nog harder schreeuwend dan de kinder en dan keken wij mekaor een week niet meer an, daornao.
Nou niet, wij keken schrikkerig, toen verwonderd en toen begunden we tegeliek te lachen. Eerst zachies en toen hard.
Midden in wat een vloeiende volzin worden mus, waorin de miest ofschuwelijke eigenschappen van zien zuster beschreven wurden, stopte mien zeun. Hij hapte een keer, keek oes verwonderd an en zee niks meer.
Oeze dochter heul ok op. Een beetie beschaamd zee ze, dat ze nog gauw even naor een winkel mus en oeze zeun mompelde wat over ‘nog een boek lezen’. “Ach nee, kinder, gao maor deur hor!”zee mien vrouw zachies. “Ik kan ‘t niet genog heuren! Zo gezond, zo levendig! Op dit moment is der veur mij niks mooiers!”

Oet: Klein leed (Jans Polling Produkties Borger, 1997).